1. Vì sao bánh đa Kiện Khê là đặc sản được yêu thích tại Hà Nam cũ (nay thuộc Ninh Bình)?
Làng Kiện Khê, thuộc phường Châu Sơn, tỉnh Ninh Bình, từ lâu đã được biết đến là cái nôi của bánh đa Kiện Khê. Vào những ngày nông nhàn, đi dọc con đường làng, du khách dễ bắt gặp hình ảnh những người phụ nữ ngồi bên bếp lửa hồng, tỉ mỉ tráng từng mẻ bánh, rắc đều vừng và lạc rang. Hình ảnh ấy không chỉ gợi lên hương vị quê hương mà còn trở thành nét văn hóa đặc trưng, gắn bó với đời sống người dân Hà Nam qua bao thế hệ.
Điều làm nên sức hấp dẫn của bánh đa Kiện Khê chính là sự hài hòa tinh tế giữa nguyên liệu dân dã và bàn tay khéo léo của người làm bánh. Bánh được tráng thật mỏng, phơi khô dưới nắng rồi nướng giòn, khi cắn vào phát ra tiếng rôm rốp vui tai. Vị ngọt của gạo tẻ quyện cùng hương thơm bùi của vừng rang, lạc giã và dừa nạo, tất cả tạo nên hương vị đặc trưng khó quên.
Bánh đa Kiện Khê - Món ăn đặc sản Hà Nam được nhiều người yêu thích. (Nguồn: Sưu tầm)
Không chỉ là món ăn chơi dân dã, bánh đa Kiện Khê còn hiện diện trong các dịp lễ, Tết, góp mặt trên mâm cỗ truyền thống của mỗi gia đình. Từng chiếc bánh, từng hạt vừng như chứa đựng câu chuyện về quê hương, về sự cần mẫn và tình cảm mộc mạc của người dân nơi đây. Chính điều đó đã giúp bánh đa Kiện Khê vượt ra khỏi phạm vi làng nghề, trở thành niềm tự hào và biểu tượng văn hóa ẩm thực của vùng đất Hà Nam.
2. Quy trình làm bánh đa Kiện Khê chuẩn vị truyền thống
Để tạo nên hương vị đặc trưng của bánh đa Kiện Khê, người làm bánh đặc biệt chú trọng đến khâu chọn nguyên liệu. Gạo tẻ được chọn phải là loại mới, hạt tròn chắc, không pha tạp để khi tráng lên có độ dai và giòn vừa phải.
Vừng và lạc được sàng lựa kỹ, hạt đều, không sâu mọt; khi rang lên tỏa mùi thơm nức và làm tăng độ bùi ngậy cho bánh. Dừa tươi được bào nhỏ, rắc đều lên mặt bánh giúp tăng vị béo tự nhiên, trong khi gấc chín xay nhuyễn không chỉ tạo màu đỏ cam bắt mắt mà còn bổ sung giá trị dinh dưỡng, khiến chiếc bánh trở nên hấp dẫn hơn.
Quy trình làm bánh đa Kiện Khê là sự kết hợp giữa kinh nghiệm, sự tỉ mỉ và đôi tay khéo léo của người thợ. Gạo được ngâm trong nước sạch khoảng 4 – 5 tiếng để mềm đều, sau đó xay nhuyễn thành bột mịn rồi pha với lượng nước vừa đủ để có độ sánh thích hợp khi tráng. Công đoạn tráng bánh đòi hỏi kỹ thuật cao, chỉ cần một muôi bột được dàn thật đều trên mặt chảo nóng, tạo nên lớp bánh mỏng, mềm mà không rách. Khi bánh còn ướt, người làm sẽ nhanh tay rắc đều vừng, lạc, dừa và gấc lên bề mặt để chúng bám chắc vào lớp bột.
Bánh sau đó được phơi dưới ánh nắng tự nhiên cho đến khi khô vừa phải, thường mất từ nửa ngày đến một ngày tùy thời tiết. Cuối cùng là công đoạn nướng trên bếp than củi, ngọn lửa vừa đủ giúp bánh dậy mùi thơm, vàng đều và giòn rụm.
Bánh đa Kiện Khê được phơi dưới ánh nắng tự nhiên. (Nguồn: Sưu tầm)
Để bánh đa Kiện Khê luôn giữ được vị ngon và chất lượng ổn định, người thợ phải am hiểu từng công đoạn. Gạo phải được ngâm đủ thời gian và xay thật mịn để khi tráng, bánh mượt và không lợn cợn. Trong quá trình phơi, nếu nắng quá gắt bánh dễ bị giòn gãy, còn nếu nắng yếu bánh sẽ không khô đủ, khi nướng sẽ kém giòn. Những người làm bánh lâu năm thường dựa vào kinh nghiệm để điều chỉnh thời gian phơi cho phù hợp với thời tiết từng ngày.
Khâu nướng bằng than củi được coi là “linh hồn” của món bánh, bởi chỉ khi kiểm soát tốt độ lửa thì bánh mới giữ được màu vàng ươm đẹp mắt, hương thơm quyến rũ và vị giòn ngọt đặc trưng. Chính sự tỉ mỉ ấy đã giúp bánh đa Kiện Khê trở thành món đặc sản nức tiếng, mang đậm dấu ấn của làng nghề truyền thống Hà Nam.
3. Hướng dẫn cách thưởng thức bánh đa Kiện Khê đúng chuẩn
3.1. Hương vị đặc trưng khó trộn lẫn của bánh đa Kiện Khê
Khi cầm trên tay một miếng bánh đa Kiện Khê vừa nướng xong, mùi thơm từ vừng rang tỏa ra đã khiến thực khách khó lòng quên được. Khi cắn thử, bạn sẽ cảm nhận ngay được sự giòn rụm, vị ngọt từ gạo tẻ kết hợp cùng vị béo của lạc và dừa khiến bánh trở nên cuốn hút.
Bánh đa Kiện Khê giòn rụm, ăn không đã thấy ngon. (Nguồn: Sưu tầm)
Với loại bánh có thêm gấc, người thưởng thức còn cảm nhận được vị ngọt nhẹ và hương thơm đặc trưng của gấc chín. Điểm nổi bật của bánh đa Kiện Khê là sự cân đối giữa các nguyên liệu, không làm ngấy mà vẫn đậm đà, giúp người ăn có thể thưởng thức nhiều lần mà không thấy chán.
3.2. Cách thưởng thức bánh đa Kiện Khê chuẩn vị làng nghề
Người dân Kiện Khê thường ăn bánh đa Kiện Khê ngay khi bánh còn ấm, vừa nướng xong để tận hưởng trọn vẹn độ giòn và hương vị thơm bùi. Bánh thường được dùng kèm với chuối tiêu chín, vị ngọt của chuối hòa quyện cùng vị giòn của bánh tạo nên sự kết hợp thú vị.
Một cách thưởng thức khác là ăn cùng cùi dừa tươi. Hương vị thanh mát của dừa giúp cân bằng vị béo, tạo cảm giác mới lạ khi nhâm nhi bánh. Đây cũng là cách thưởng thức truyền thống mà nhiều thế hệ trong làng vẫn gìn giữ.
Gần đây, các bạn trẻ còn sáng tạo kết hợp bánh đa Kiện Khê với sữa đặc, ăn cùng kem hoặc sử dụng làm topping cho các món chè. Tuy nhiên, để cảm nhận hết sự tinh tế của hương vị truyền thống, cách ăn nguyên bản vẫn luôn được nhiều người ưu ái lựa chọn.
4. Kinh nghiệm chọn mua, bảo quản bánh đa Kiện Khê
Để chọn được bánh đa Kiện Khê chuẩn ngon và an toàn, người tiêu dùng nên tìm mua tại các cơ sở uy tín trong làng nghề Kiện Khê hoặc những đại lý được xác nhận chính thức. Bánh làm thủ công thường không đều nhau hoàn toàn như bánh công nghiệp, nhưng chính sự mộc mạc này lại thể hiện rõ nét đặc trưng của làng nghề truyền thống. Bánh đạt chất lượng thường có màu vàng nhạt hoặc đỏ cam tự nhiên nếu dùng gấc, bề mặt phẳng đều, không có vệt cháy đen. Lớp vừng, lạc và dừa được rắc đều, khi cầm không rụng nhiều.
Bánh mới sẽ tỏa hương thơm nhẹ của gạo và vừng, không có dấu hiệu ẩm mốc hay mùi lạ. Khi nướng hoặc cắn thử, bánh đa Kiện Khê ngon có độ giòn vừa phải, không dai, không vụn. Nếu bánh quá cứng hoặc quá mềm, đó có thể là dấu hiệu cho thấy quy trình sản xuất hoặc bảo quản chưa đạt chuẩn.
Sau khi mua về, bánh đa Kiện Khê cần được bảo quản đúng cách để giữ trọn vị giòn bùi. Bánh nên được đựng trong hộp kín hoặc túi nilon có khóa kéo, để ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp và nhiệt độ cao. Không nên cất bánh trong tủ lạnh vì độ ẩm cao sẽ làm bánh mất giòn và dễ dai.
Nếu bánh để lâu bị mềm, chỉ cần nướng lại trên chảo chống dính với lửa nhỏ trong 2 – 3 phút hoặc cho vào lò vi sóng khoảng 30 giây. Cách này giúp bánh lấy lại độ giòn gần như ban đầu, thơm ngon như mới và giữ trọn hương vị đặc trưng của bánh đa Kiện Khê làng nghề truyền thống.
5. Gợi ý hành trình khám phá ẩm thực và trải nghiệm làng nghề bánh đa Kiện Khê tại Hà Nam
Chuyến hành trình khám phá bánh đa Kiện Khê sẽ trở nên trọn vẹn hơn khi kết hợp tham quan những điểm du lịch nổi bật quanh vùng. Cách làng nghề không xa là quần thể di tích Sở Kiện, nơi lưu giữ nhiều dấu ấn lịch sử, kiến trúc cổ kính và giá trị văn hóa đặc trưng của Hà Nam. Du khách có thể kết hợp ghé thăm Sun World Ha Nam, khu vui chơi giải trí hiện đại bậc nhất của tỉnh, chỉ cách làng nghề chưa đầy 30 phút di chuyển.
Buổi sáng, bạn có thể ghé làng nghề Kiện Khê để thăm các hộ sản xuất, quan sát quy trình làm bánh đa Kiện Khê từ khâu tráng bánh, rắc vừng cho đến nướng trên bếp than củi. Hương thơm của gạo mới, của vừng rang hòa cùng không khí rộn ràng trong làng nghề sẽ mang đến cảm giác thân thuộc, bình yên và ấm cúng. Buổi chiều, di chuyển đến Sun World Ha Nam để tham gia các trò chơi hấp dẫn, tận hưởng cảnh sắc thiên nhiên.
Kết thúc hành trình, hãy dành chút thời gian thưởng thức bánh đa Kiện Khê như một món quà quê mộc mạc mà đậm đà hương vị truyền thống. Từng miếng bánh giòn tan, thơm bùi hương vừng, vị ngọt của gạo như gói trọn tinh túy của làng nghề và tấm lòng chân thành của người dân Hà Nam
Kết hợp vui chơi tại công viên nước Sun World Ha Nam. (Nguồn: Sưu tầm)
Hiện nay, làng nghề Kiện Khê đã phát triển loại hình du lịch cộng đồng, đón khách trong và ngoài tỉnh đến tham quan, trải nghiệm thực tế. Du khách không chỉ được tìm hiểu lịch sử làng nghề mà còn có cơ hội tự tay tráng bánh, rắc vừng lạc hoặc nướng bánh theo phương pháp truyền thống. Những hoạt động này mang đến trải nghiệm chân thực, giúp du khách hiểu rõ hơn về sự tỉ mỉ và khéo léo của người dân địa phương, đồng thời góp phần quảng bá hình ảnh làng nghề đặc sản của Hà Nam đến với du khách gần xa.
Bánh đa Kiện Khê không chỉ là một món ăn đơn thuần mà còn là biểu tượng văn hóa, lưu giữ tình yêu quê hương trong từng chiếc bánh mỏng. Vị giòn bùi đặc trưng, quy trình thủ công tỉ mỉ cùng giá trị văn hóa sâu sắc đã làm nên sức hấp dẫn riêng cho đặc sản này, là lựa chọn lý tưởng cho mỗi du khách khi đến Hà Nam năm 2025. Hãy cùng chia sẻ cảm nhận về bánh đa Kiện Khê để lan tỏa tình yêu với món quà quê thân thương, đầy ý nghĩa này!