1. Giới thiệu về chùa Bà Đanh Hà Nam (Ninh Bình)
Khi đặt chân đến thôn Đanh, phường Kim Bảng, tỉnh Ninh Bình bạn có thể cảm nhận được không khí thanh tịnh bao trùm chùa Bà Đanh – hay còn được gọi với tên gốc là “Bảo Sơn Tự”. Năm 1994, chùa chính thức được Nhà nước công nhận là di tích lịch sử cấp quốc gia, khẳng định giá trị văn hóa và tâm linh to lớn của ngôi cổ tự này.
Chùa Bà Đanh có tên gốc là “Bảo Sơn Tự" (Ảnh: Sưu tầm)
Điều giúp du khách ấn tượng nhất khi tìm hiểu về chùa chính là sự kết hợp hài hòa giữa tín ngưỡng Phật giáo và tín ngưỡng dân gian. Chùa thờ Tam Thế Phật trong chánh điện, đồng thời cũng thờ Tứ Pháp theo tín ngưỡng Tứ Phủ, tạo nên một không gian tâm linh đa dạng và phong phú. Vị trí của chùa nằm giữa những cánh đồng lúa xanh mướt, tạo cảm giác bình yên và tách biệt hoàn toàn với sự ồn ào của cuộc sống thường ngày.
1.1. Lịch sử hình thành chùa Bà Đanh qua các thời kỳ
Trải qua hành trình tìm hiểu lịch sử chùa Bà Đanh Hà Nam (Ninh Bình) được biết ngôi chùa có tuổi đời hơn 1300 năm, được xây dựng từ thế kỷ VII dưới thời nhà Lý. Theo ghi chép, chùa ban đầu chỉ là một ngôi đền nhỏ thờ Tứ Pháp, sau đó được mở rộng và trùng tu nhiều lần qua các triều đại. Thời Lê Huy Tông (1675 - 1705), chùa được đại tu và mở rộng thành quy mô như ngày nay.
1.2.Truyền thuyết "vắng như chùa Bà Đanh" và ý nghĩa tâm linh
Câu tục ngữ "vắng như chùa Bà Đanh" đã trở thành một phần không thể tách rời khỏi danh tiếng của ngôi chùa này. Theo lời kể của các cụ cao tuổi trong vùng, sự vắng vẻ của chùa xưa kia có nguyên nhân sâu xa từ địa lý và tâm linh. Vị trí ban đầu của chùa nằm trong rừng già, xa dân cư, đường sá khó khăn và còn có thú dữ, khiến ít người dám đến lễ bái.
Sự thật đằng sau câu "vắng như chùa Bà Đanh" (Ảnh: Sưu tầm)
Tuy nhiên, sự vắng vẻ này lại mang một ý nghĩa tâm linh đặc biệt. Người dân địa phương tin rằng chùa Bà Đanh là nơi có linh khí rất mạnh, những ai đến đây với tâm thành sẽ được ban phước, nhưng kẻ có ý định xấu hoặc hành vi thiếu tôn trọng sẽ bị trừng phạt ngay lập tức. Ý nghĩa tâm linh sâu sắc của chùa Bà Đanh còn thể hiện qua trải nghiệm đặc biệt với những người có duyên. Theo truyền thuyết, nhiều người đến chùa cầu con được ban cho con trai, cầu thi cử được đỗ đạt, cầu làm ăn được thịnh vượng. Đặc biệt, chùa rất linh nghiệm trong việc cầu mưa thuận gió hòa, vì vậy nông dân trong vùng thường đến lễ bái vào đầu mùa và cuối mùa.
2. Điều gì khiến chùa Bà Đang Hà Nam “giữ chân” du khách?
Tháng 2 âm lịch hàng năm, chùa Bà Đanh Hà Nam (Ninh Bình), trở nên nhộn nhịp với lễ hội truyền thống diễn ra suốt một tuần. Khác với những ngày thường tĩnh lặng, thời gian này nơi đây tập trung hàng nghìn lượt người đến cầu mong mùa màng bội thu và gia đình bình an. Các nghi lễ chính trong lễ hội bao gồm lễ khai hội, lễ cúng Tứ Pháp và các hoạt động văn hóa dân gian như hát chầu văn, múa lân sư rồng.
Lễ hội được tổ chức tại chùa Bà Đanh (Ảnh: Sưu tầm)
Điểm đặc biệt của lễ hội chùa Bà Đanh là nghi lễ "cầu mưa thuận gió hòa" - một tập tục có từ hàng trăm năm nay của người dân địa phương. Du khách tham dự lễ hội sẽ được chứng kiến màn trình diễn hát chầu văn đặc sắc, nơi các nghệ nhân lên đồng để cầu khấn Tứ Pháp ban phước lành cho cộng đồng. Thời gian diễn ra lễ hội thường là trong 2 ngày bắt đầu từ ngày 15 17 tháng 2 âm lịch.
3. Tham quan chùa Bà Đanh Hà Nam có mất vé không?
Khi tham quan chùa Bà Đanh Hà Nam (Ninh Bình), giá vé sẽ khoảng 30.000 VNĐ/người lớn, trẻ em dưới 1m2 được miễn phí. Đặc biệt, trong dịp lễ hội tháng 2 âm lịch, giá vé vẫn giữ nguyên nhưng du khách sẽ được tham gia miễn phí các hoạt động văn hóa của lễ hội.
4. Vị trí và cách di chuyển đến chùa Bà Đanh
4.1. Địa chỉ cụ thể của chùa Bà Đanh
Chùa Bà Đanh hiện tọa lạc tại thôn Đanh, phường Kim Bảng, tỉnh Ninh Bình, cách trung tâm thành phố Phủ Lý cũ (nay là phường Lý Nhân, thành phố Ninh Bình) khoảng 15km về phía tây nam. Vị trí của chùa nằm cách Quốc lộ 21B khoảng 10km, thuộc khu vực đồng bằng với địa hình tương đối bằng phẳng, được bao quanh bởi những cánh đồng lúa và các kênh mương thủy lợi.
Xung quanh khu vực chùa có nhiều điểm tham quan khác như đền Trần Kim Bảng (cách 5km), chùa Tam Chúc (cách 25km) và núi Dọi (cách 20km). Vị trí này thuận tiện cho du khách kết hợp tham quan nhiều di tích trong một chuyến đi, đặc biệt phù hợp với các tour du lịch tâm linh một ngày từ Hà Nội.
Xung quanh chùa Bà Đanh có nhiều điểm tham quan khác (Ảnh: Sưu tầm)
4.2. Hướng dẫn đi từ Hà Nội đến chùa Bà Đanh
Khởi hành từ Hà Nội, du khách có thể chọn tuyến đường Quốc lộ 1A – đây là lộ trình thuận tiện và nhanh nhất. Từ trung tâm Hà Nội, di chuyển theo đường Giải Phóng – Quốc lộ 1A hướng Nam qua Hà Đông, Phú Xuyên, đến ngã ba Đại Áng thì rẽ trái vào đường tỉnh 485 hướng thị xã Kim Bảng (tỉnh Ninh Bình). Tiếp tục đi khoảng 8km sẽ thấy biển chỉ dẫn “Chùa Bà Đanh” bên tay phải.
Tuyến đường thay thế là đi qua cầu Thanh Trì – Quốc lộ 21 đến trung tâm thành phố Ninh Bình (khu vực Phủ Lý cũ), sau đó rẽ vào đường tỉnh 485 hướng phường Kim Bảng. Tuyến này dài hơn khoảng 10km nhưng ít ùn tắc giao thông hơn, đặc biệt vào giờ cao điểm. Thời gian di chuyển tương đương khoảng 1 giờ 20 phút.
Để dễ nhận diện, du khách lưu ý một số điểm mốc quan trọng: cây xăng Petrolimex Kim Bảng (cách chùa 3km), UBND phường Kim Bảng (cách chùa 1,5km), và cầu bê tông nhỏ qua kênh thủy lợi ngay trước cổng chùa. Đường vào chùa có nhiều cây đa cổ thụ hai bên, tạo bóng mát và rất dễ nhận biết.
5. Kiến trúc độc đáo của chùa Bà Đanh
Bước vào khuôn viên chùa Bà Đanh, du khách sẽ ngay lập tức bị ấn tượng bởi lối kiến trúc dân gian đặc sắc mang đậm dấu ấn của thế kỷ XVIII-XIX. Toàn bộ công trình được xây dựng theo hướng Nam-Bắc, phù hợp với quan niệm phong thủy truyền thống của người Việt. Khuôn viên chùa rộng khoảng 2.000m², được chia thành nhiều khu vực riêng biệt: sân ngoài, nhà trung đường, chánh điện và khu thờ Tứ Pháp phía sau.
Kiến trúc chùa Bà Đanh Hà Nam (Ninh Bình) (Ảnh: Sưu tầm)
Điểm nổi bật nhất trong kiến trúc chùa Bà Đanh là sự kết hợp hài hòa giữa nghệ thuật điêu khắc gỗ và trang trí men ngói nung. Các chi tiết trang trí trên xà nhà, cột chính và các bộ phận kiến trúc đều được chạm khắc tinh xảo với họa tiết rồng, phượng, hoa sen và các biểu tượng Phật giáo. Màu sắc chủ đạo của chùa là nâu gỗ tự nhiên kết hợp với màu đỏ gạch ngói, tạo nên vẻ cổ kính và trang nghiêm.
5.1. Cổng tam quan và lối vào chùa
Cổng tam quan của chùa Bà Đanh được xây dựng theo lối kiến trúc cổ điển với ba cửa ra vào: cửa chính ở giữa dành cho khách quý và các nghi lễ quan trọng, hai cửa phụ hai bên dành cho du khách thường. Phần mái cổng được lợp ngói âm dương theo kiểu truyền thống, tạo đường cong mềm mại và uyển chuyển.
Một góc chùa Bà Đanh Hà Nam (Ninh Bình) (Ảnh: Sưu tầm)
5.2. Tứ pháp thờ tại chùa Bà Đanh Hà Nam
Điểm độc đáo nhất trong tín ngưỡng tại chùa Bà Đanh chính là việc thờ Tứ Pháp (Pháp Vân, Pháp Vũ, Pháp Lôi, Pháp Điện) theo tín ngưỡng Tứ Phủ. Bốn vị thần này được người dân tin rằng có quyền năng chi phối thời tiết và thiên nhiên: Pháp Vân quản mây mù, Pháp Vũ cai trị mưa gió, Pháp Lôi điều khiển sấm sét, và Pháp Điện cầm quyền về chớp nhoáng.
Lễ hội thường niên tại chùa Bà Đanh Hà Nam (Ninh Bình) (Ảnh: Sưu tầm)
Khu thờ Tứ Pháp được bố trí ở điện thờ phía sau chánh điện, với bốn bàn thờ riêng biệt cho từng vị thần. Mỗi bàn thờ được trang trí với màu sắc và vật phẩm đặc trưng: Pháp Vân có màu trắng tượng trưng cho mây, Pháp Vũ có màu xanh như nước biển, Pháp Lôi có màu đỏ như lửa, và Pháp Điện có màu vàng như ánh chớp. Nghi lễ cúng Tứ Pháp thường được thực hiện vào các ngày âm lịch có số cuối là 3 và 8.
Đặc biệt, lễ hát chầu văn cúng Tứ Pháp tại chùa Bà Đanh được xem là một trong những màn trình diễn tâm linh ấn tượng nhất của vùng Hà Nam. Các nghệ nhân hầu đồng sẽ lên đồng đại diện cho Tứ Pháp, thể hiện qua điệu múa và lời ca những câu chuyện thần thoại về sức mạnh của thiên nhiên. Những ai từng chứng kiến đều cảm nhận được sự thiêng liêng và bí ẩn trong từng động tác, từng âm thanh của nghi lễ này.
6. Kinh nghiệm tham quan chùa Bà Đanh Hà Nam
6.1. Lưu ý một số quy định tại chùa
Ban quản lý chùa Bà Đanh có những quy định rất rõ ràng nhằm bảo vệ không gian thiêng liêng của ngôi cổ tự. Du khách cần ăn mặc tránh quần áo hở hang, váy ngắn hoặc áo ba lỗ khi vào khuôn viên chùa. Nam giới nên mặc áo có tay và quần dài, nữ giới tránh trang phục cắt xẻ hoặc ôm sát người.
Trong khuôn viên chùa, nghiêm cấm hút thuốc, uống rượu bia và nói chuyện to tiếng. Du khách không được chụp ảnh tại các khu vực thờ tự trong nhà, chỉ được chụp ảnh lưu niệm ở sân chùa và khu vực công cộng. Khi thắp hương, cần thực hiện đúng nghi lễ: rửa tay sạch sẽ, thắp hương từ ngoài vào trong, cúi đầu thành kính khi dâng hương. Đặc biệt, theo truyền thuyết địa phương, những ai có hành vi thiếu tôn trọng hoặc phạm thánh địa sẽ gặp phải những điều không may, vì vậy du khách cần tuân thủ nghiêm túc các quy định.
6.2. Chuẩn bị một số đồ dùng cá nhân để chuyến đi trọn vẹn
Khi chuẩn bị cho chuyến tham quan, du khách nên mang theo nước uống, một chiếc nón hoặc ô để che nắng vì khu vực chùa khá thoáng đãng. Đặc biệt, nên chuẩn bị một đôi giày dép thoải mái để dễ dàng cởi ra khi vào các khu vực thờ tự trong nhà. Camera hoặc điện thoại là vật dụng không thể thiếu để lưu lại những khoảnh khắc đẹp, nhưng cần lưu ý không chụp ảnh trong khu vực thờ Phật.
Nếu có thời gian, du khách có thể ngồi thiền hoặc niệm Phật trong sân chùa để trải nghiệm sự yên bình và tĩnh lặng.
Nếu chùa Bà Đanh mang đến cho du khách cảm giác an yên, thanh tịnh giữa không gian sông núi hữu tình, thì chỉ cách đó ít phút di chuyển, một thế giới đối lập đầy sôi động lại đang chờ đón bạn tại Sun World Ha Nam – quần thể vui chơi giải trí hiện đại bậc nhất khu vực.
Tại đây, du khách có thể trải nghiệm tổ hợp trò chơi đạt chuẩn quốc tế và hàng loạt trò chơi cảm giác mạnh, khu công viên nước giải nhiệt, vườn Nhật Bản thư giãn cho đến không gian biểu diễn nghệ thuật ngoài trời. Không chỉ có trò chơi, Sun World Ha Nam còn đem đến trải nghiệm văn hóa thú vị tại chợ Vui – Fest, nơi tái hiện không khí chợ quê Bắc Bộ trong diện mạo hiện đại: rộn ràng tiếng trống hội, náo nhiệt các gian hàng ẩm thực, thủ công truyền thống và trò chơi dân gian.
Chùa Bà Đanh Hà Nam thực sự là một điểm đến tâm linh độc đáo. Hành trình khám phá ngôi cổ tự này không chỉ mang lại những phút giây thư thái mà còn giúp du khách hiểu thêm về văn hóa tín ngưỡng đậm đà bản sắc dân tộc.