1. Giới thiệu tổng quan về Chùa Long Đọi Sơn
1.1. Chùa Long Đọi Sơn ở đâu, cách Hà Nội bao xa, đường đến thuận tiện thế nào?
Chùa Long Đọi Sơn nằm trên đỉnh núi Đọi tại phường Tiên Sơn, Ninh Bình. Từ trên đỉnh núi, du khách có thể ngắm nhìn toàn cảnh vùng đất chiêm trũng Duy Tiên với những cánh đồng lúa, bãi ngô, ruộng khoai xanh mướt, tạo nên một khung cảnh bình yên và thơ mộng.
Dưới chân núi, dòng sông Châu Giang uốn lượn như một dải lụa mềm mại. Xung quanh chân núi còn có 9 giếng nước tự nhiên, được người dân địa phương ví như "chín mắt rồng". Để lên đến chùa, du khách phải leo gần 373 bậc đá. Chùa nằm ở vị trí sơn thủy hữu tình, mang đến một không gian yên tĩnh, thanh bình.
1.2. Giá trị văn hóa, lịch sử: Di tích quốc gia đặc biệt, di sản kiến trúc thời Lý với gần 1.000 năm tuổi
Di tích chùa Long Đọi Sơn, được công nhận là Di tích quốc gia đặc biệt, là một di sản kiến trúc lịch sử quý giá của thời Lý với gần 1.000 năm tuổi. Ngôi chùa được xây dựng từ thời vua Lý Thánh Tông và Vương phi Ỷ Lan, và sau đó được vua Lý Nhân Tông tiếp tục phát triển, xây dựng tháp Sùng Thiện Diên Linh. Quần thể di tích này không chỉ có giá trị lịch sử mà còn mang ý nghĩa tâm linh to lớn.
Đặc biệt, chùa Long Đọi Sơn còn lưu giữ nhiều di vật quý giá, nổi bật là bia Sùng Thiện Diên Linh, một ấn tích Phật giáo huy hoàng thời Lý, đã được công nhận là Bảo vật quốc gia. Bia ghi lại công lao của vua Lý Nhân Tông, Thái úy Lý Thường Kiệt, và tình hình Phật giáo thời Lý. Chùa Long Đọi Sơn được công nhận là Di tích văn hóa lịch sử cấp quốc gia vào năm 1992 và Di tích quốc gia đặc biệt vào năm 2017, khẳng định vị thế và giá trị của ngôi chùa trong nền văn hóa Việt Nam.
Chùa Long Đọi Sơn được công nhận là Di tích Quốc gia đặc biệt vào năm 2017. (Nguồn: Vietnamnet)
2. Hướng dẫn di chuyển đến Chùa Long Đọi Sơn năm 2025
2.1. Từ Hà Nội đi Chùa Long Đọi Sơn
Về phương tiện và đường đi, bạn có thể xuất phát từ Hà Nội bằng xe máy, ô tô cá nhân hoặc xe khách. Lộ trình thuận tiện nhất là qua cao tốc Cầu Giẽ – Ninh Bình, rẽ tại nút giao Vực Vòng, tiếp tục theo quốc lộ 38 thẳng đến xã Đọi Sơn.
Thời gian dự kiến cho chuyến đi là từ 1 tới 1.5 giờ, tùy giao thông thời điểm khởi hành. Nếu chọn xe khách từ Hà Nội về Phủ Lý, giá vé một lượt thường từ 60.000 đến 90.000 đồng. Với xe máy, việc di chuyển sẽ linh hoạt hơn, phù hợp cho những ai thích chủ động ghé thăm các điểm dọc đường.
Bạn nên xuất phát sớm để tránh cảnh ùn tắc và có thêm thời gian trải nghiệm. Cung đường di chuyển không quá khó, tuy nhiên trên đoạn vào làng và những lối nhỏ lên chùa nên chuẩn bị sẵn bản đồ số hoặc GPS để thuận tiện.
2.2. Từ TP.HCM và khu vực khác đến Chùa Long Đọi Sơn
Nếu xuất phát từ TP.HCM hay các tỉnh xa, bạn có thể bay tới sân bay Nội Bài, rồi tiếp tục đi taxi hoặc xe khách tới Phủ Lý. Ngoài ra, tuyến tàu hỏa Bắc Nam với điểm dừng tại ga Phủ Lý cũng là lựa chọn tiện lợi.
Từ ga hay bến xe Phủ Lý, bạn có thể gọi taxi với chi phí từ 80.000 tới 120.000 đồng chở thẳng đến Chùa Long Đọi Sơn. Ngoài ra, các tuyến xe buýt trong tỉnh cũng hỗ trợ di chuyển, tuy nhiên cần tìm hiểu trước về lộ trình và điểm dừng thuận tiện nhất gần chùa.
2.3. Di chuyển nội tỉnh Hà Nam đến Chùa Long Đọi Sơn
Các phương án phổ biến là taxi, xe buýt hoặc thuê xe máy từ trung tâm Phủ Lý. Dịch vụ taxi tại đây khá phổ biến, giá hợp lý. Nếu thích tự do khám phá, bạn có thể tìm thuê xe máy tại các cửa hàng quanh ga tàu hay bến xe.
Quãng đường cuối cùng lên núi Đọi là lối làng nhỏ xuyên qua thôn xóm bình yên với những ngôi nhà mộc mạc hai bên đường. Gần lên tới chùa là bậc đá dẫn lên đỉnh, đoạn đường này thích hợp cho việc đi bộ khi vừa cảm nhận không khí trong lành vừa ngắm cảnh thiên nhiên thanh tĩnh.
Khung cảnh thanh tịnh, mát mẻ tại chùa. (Nguồn: Sưu tầm)
3. Lịch sử hình thành và phát triển Chùa Long Đọi Sơn
Lịch sử gần một ngàn năm của Chùa Long Đọi Sơn gắn liền với nhiều giai đoạn thăng trầm của dân tộc, từ thời hưng thịnh dưới triều Lý đến những lần phục dựng kiên cường trong chiến tranh. Mỗi thời kỳ đều để lại dấu ấn riêng trên kiến trúc, di vật của chùa.
3.1. Sự kiện xây dựng thời Lý, dấu ấn Vua Lý Thánh Tông và Lý Nhân Tông
Công trình Chùa Long Đọi Sơn được khởi công thời Lý Thánh Tông vào năm 1054 với vai trò chủ trì của Vương phi Ỷ Lan. Thời điểm đó, Phật giáo lan tỏa mạnh ở Đại Việt, các vua Lý cũng như giới hoàng tộc đều thường xuyên dựng chùa, cổ vũ Phật pháp.
Đến năm 1118, dưới triều Lý Nhân Tông, chùa được chọn xây bảo tháp Sùng Thiện Diên Linh – hoàn thành vào năm 1121, trở thành trung tâm Phật giáo tiêu biểu cho cả vùng Sơn Nam. Sự kiện quan trọng này còn được ghi dấu đậm nét trên bia đá Sùng Thiện Diên Linh, một cổ vật hiện còn bảo quản nguyên vẹn tại chùa.
3.2. Những lần phá hủy, phục dựng qua các thời đại
Qua nhiều thế kỷ, Chùa Long Đọi Sơn từng nhiều lần bị tàn phá. Vào thế kỷ XV, thời giặc Minh xâm lược, chùa cùng bảo tháp bị hủy hoại gần như hoàn toàn, nhiều cổ vật giá trị thất lạc. Tuy nhiên, tinh thần kiên cường của dân địa phương đã giúp công trình sớm hồi sinh.
Các triều đại Hậu Lê, Mạc và Nguyễn đều quan tâm phục dựng, mở rộng chùa. Đặc biệt dưới thời Nguyễn, chùa từng được tu bổ trên quy mô hơn 100 gian theo lối nội công ngoại quốc đẹp mắt. Năm 1947, trong kháng chiến chống Pháp, chùa tiếp tục bị ảnh hưởng, nhưng đến năm 1957 lại được tôn tạo và liên tục tu sửa đến nay.
Việc gìn giữ di tích xuyên các triều đại khẳng định vai trò tôn giáo và văn hóa trọng điểm của chùa với cộng đồng Hà Nam cũng như miền Bắc. Sự bền bỉ trong bảo tồn còn thể hiện niềm tôn kính và ý nghĩa lịch sử sâu sắc mà Chùa Long Đọi Sơn mang lại cho dân tộc.
Những dấu ấn lịch sử vẫn còn khắc ghi rất rõ tại chùa. (Nguồn: Sưu tầm)
4. Kiến trúc và di vật quý tại Chùa Long Đọi Sơn
Khi bước qua cổng Chùa Long Đọi Sơn, du khách sẽ ấn tượng trước sự kết hợp hài hòa giữa kiến trúc truyền thống và thiên nhiên trong lành. Mỗi hạng mục công trình, mỗi cổ vật ở đây đều chứa đựng những giá trị riêng về nghệ thuật, tâm linh của tiền nhân.
4.1. Tổng thể kiến trúc chùa, khuôn viên, tam quan, vườn tháp
Tổng thể kiến trúc chùa Long Đọi Sơn mang nét đặc trưng của nhiều thời đại, phản ánh quá trình trùng tu và phát triển lâu dài. Ngôi chùa có diện tích hơn 10.000m2, từng được tu bổ lớn nhất vào thời Nguyễn, nâng quy mô lên hơn 100 gian lớn nhỏ. Kiến trúc tổng thể của chùa được thiết kế theo kiểu "nội công ngoại quốc", tạo nên một không gian vừa bề thế, trang nghiêm, vừa hài hòa với thiên nhiên. Các công trình bao gồm Tam Quan, Tam Bảo, nhà tổ và nhiều hạng mục khác, thể hiện sự giao thoa và kế thừa các giá trị kiến trúc truyền thống.
Tượng đài Quán Âm, phủ thờ Mẫu Liễu được bố trí hài hòa, làm phong phú thêm không gian tâm linh đa tầng. Tam quan mở ra sân chùa rộng rãi – nơi bày các cổ vật, tạo nên sự giao hòa giữa người và cảnh.
4.2. Bảo tháp Sùng Thiện Diên Linh
Bảo tháp Sùng Thiện Diên Linh ra đời từ năm 1118–1121, từng cao 13 tầng, là biểu tượng điển hình của kiến trúc Phật giáo thời Lý. Dù trải qua biến động, tháp gốc không còn, nhưng bia đá Sùng Thiện Diên Linh với kích thước lớn được lưu giữ nguyên vẹn.
Trên bia là những đường nét chạm khắc hình rồng bay, hoa văn đặc trưng đạt tới trình độ điêu khắc đỉnh cao thời Lý. Bia đá này do chính Vua Lý Nhân Tông chỉ đạo dựng và được ghi nhận là Bảo vật Quốc gia.
4.3. Di vật, hiện vật cổ nổi bật
Tượng Phật Di Lặc bằng đồng cỡ lớn đặt tại chính điện là cổ vật quý giá còn lưu giữ từ thời Lý. Tượng chế tác theo phong cách cổ điển, nổi bật với dung nhan hiền từ, thân thiện, chuyển tải sâu sắc tư tưởng từ bi trong Phật giáo.
Ngoài ra, bộ 6 tượng Kim Cương cao 1.6 m, cùng nhiều tác phẩm đá còn lại có giá trị lớn về khảo cổ cũng như thẩm mỹ. Những hiện vật cổ này là kết quả phát triển của nghệ thuật tạc tượng thời Lý, phản ánh sự phối hợp giữa kỹ thuật khéo léo và chiều sâu nội dung tâm linh.
Tập hợp các di vật ấy, không chỉ quan trọng với công tác gìn giữ bản sắc Phật giáo mà còn đóng vai trò nguồn tư liệu nghiên cứu đáng giá cho nghệ thuật, văn hóa cổ đại Việt Nam.
Những di vật còn lại ở chùa mang giá trị văn hóa và nghệ thuật rất lớn cho nước nhà. (Nguồn: Sưu tầm)
5. Trải nghiệm không gian tâm linh và cảnh sắc ở Chùa Long Đội Sơn
5.1. Cảm nhận không gian thiêng, cảnh sắc thiên nhiên
Tọa lạc trên đỉnh núi, chùa Long Đọi Sơn hiện ra như một chốn bồng lai tiên cảnh, hoàn toàn tách biệt khỏi nhịp sống ồn ã. Nơi đây mang đến một không gian thanh bình, thư thái, nơi du khách có thể hít thở không khí trong lành và cảm nhận vẻ yên ả độc đáo.
Đường lên chùa là một hành trình đầy thử thách khi du khách phải leo 373 bậc đá cổ. Dọc hai bên lối đi, những gốc cây cổ thụ vươn cao, tạo bóng mát và cảm giác an yên.
Cảnh sắc xung quanh chùa thay đổi kỳ diệu theo từng mùa. Xuân về, đào mai nở rộ khoe sắc; hạ đến, cây cối xanh tươi phủ bóng; thu sang, lá cây chuyển màu vàng ươm lãng mạn; đông về lại mang theo màn sương mờ ảo. Mỗi khoảnh khắc thiên nhiên đều mang một vẻ đẹp riêng, thôi thúc du khách quay trở lại để khám phá và cảm nhận trọn vẹn hơn.
5.2. Hoạt động lễ hội Chùa Long Đọi Sơn
Lễ hội truyền thống vào tháng 3 âm lịch là sự kiện văn hóa lớn nhất trong năm tại Chùa Long Đọi Sơn. Năm nay, sự kiện khai mạc lễ hội diễn ra vào ngày 15/4 dương lịch (tức ngày 18/3 âm lịch) và kéo dài trong 5 ngày. Lễ hội là một sự kiện văn hóa quan trọng, thu hút đông đảo người dân địa phương và du khách thập phương đến tham dự.
Trước lễ khai mạc chính thức, nhiều hoạt động đã diễn ra, tạo nên không khí tưng bừng. Các nghi thức truyền thống như rước lễ từ UBND xã Tiên Sơn lên chùa, kết hợp với các màn biểu diễn nghệ thuật đặc sắc như múa rồng, múa lân và màn trống hội, đã mang đến sự phấn khởi cho mọi người. Phần lễ được tổ chức trang trọng, thể hiện lòng thành kính đối với các vị tiền nhân và cầu mong một năm mưa thuận gió hòa, quốc thái dân an.
Sau phần lễ, phần hội mang đến nhiều hoạt động vui chơi giải trí phong phú. Các cuộc thi văn hóa, văn nghệ, giải cờ tướng và giải bóng chuyền hơi dành cho cả nam và nữ đã tạo sân chơi lành mạnh, gắn kết cộng đồng. Bên cạnh đó, các trò chơi dân gian truyền thống cũng được tổ chức, giúp bảo tồn và phát huy những nét đẹp văn hóa lâu đời. Để đảm bảo sự thành công của lễ hội, chính quyền địa phương đã phối hợp chặt chẽ trong công tác vệ sinh môi trường, an toàn thực phẩm, an ninh trật tự, an toàn giao thông và phòng chống cháy nổ, mang lại sự an tâm cho người dân và du khách.
Ghé chùa Long Đọi Sơn vào dịp lễ tháng 3 âm lịch để tận hưởng không khí lễ hội truyền thống đầy hào hùng và náo nhiệt. (Nguồn: Sưu tầm)
6. Kinh nghiệm tham quan Chùa Long Đọi Sơn
Để chuyến ghé thăm Chùa Long Đọi Sơn trọn vẹn và nhiều trải nghiệm ý nghĩa, bạn nên chủ động tìm hiểu thời gian lý tưởng, lưu ý về trang phục, hành vi ứng xử trong không gian linh thiêng của chùa.
6.1. Gợi ý thời gian đẹp nhất để đến
Thời điểm phù hợp nhất để viếng Chùa Long Đọi Sơn là vào mùa lễ hội tháng 3 âm lịch hoặc vào mùa thu khi tiết trời mát mẻ. Tham gia lễ hội tháng 3, bạn sẽ cảm nhận được sự linh thiêng, sôi động cùng nhiều hoạt động văn hóa đặc sắc.
Ngoài ra, mùa thu từ tháng 9 đến tháng 11 là thời gian lý tưởng khác, trời dịu, không khí trong lành và cảnh sắc tươi mới. Đây là thời điểm thích hợp để vừa chiêm bái vừa thưởng lãm cảnh đẹp thiên nhiên.
Với những ngày mưa lớn, nên cân nhắc bởi các bậc đá có thể trơn trượt. Để có trải nghiệm yên tĩnh, nên chọn những ngày không phải dịp cao điểm đầu xuân.
6.2. Trang phục, ứng xử, những điều nên tránh khi tham quan chùa
Khi tham quan Chùa Long Đọi Sơn, nên lựa chọn trang phục kín đáo, lịch sự. Không mặc váy ngắn, quần đùi, áo không tay hay đồ ôm sát khi vào khu vực thờ tự. Trang phục màu trung tính, tránh những họa tiết quá nổi hoặc không phù hợp với không gian tâm linh.
Bên trong khuôn viên chùa, hãy giữ gìn vệ sinh, không vứt rác bừa bãi, không gây ồn ào hay ăn uống tuỳ tiện. Không tự ý chạm vào các hiện vật, đặc biệt ở khu vực trưng bày di vật cổ, bảo tháp.
Khi chụp hình, nên chú ý không sử dụng flash, tránh di chuyển nơi đặt lễ hay làm ảnh hưởng đến các Phật tử đang hành lễ. Tuyệt đối không leo trèo hoặc ngồi lên cổ vật để chụp ảnh. Thể hiện sự kính trọng với không gian và giá trị văn hóa tâm linh là điều nên ghi nhớ.
6.3. Mẹo chụp ảnh, check-in
Vị trí lý tưởng để chụp ảnh tại Chùa Long Đọi Sơn là cung đường 373 bậc đá với bóng cây cổ thụ hai bên, tạo phông nền tự nhiên bắt mắt. Tam quan cổ kính là nơi nhiều du khách muốn lưu lại khoảnh khắc khi tới tham quan.
Khu vườn tháp với trên 200 tháp nhỏ là góc chụp độc đáo, lý tưởng để có những bức hình toàn cảnh. Mặt trước bảo tháp Sùng Thiện Diên Linh, nơi đặt bia đá cổ, là điểm chụp và check-in không thể bỏ lỡ.
Từ đỉnh chùa, bạn có thể ghi lại khung cảnh cánh đồng mênh mông bên dưới, tạo nên bức ảnh giàu chiều sâu và cảm xúc. Sáng sớm hoặc chiều muộn là hai thời điểm ánh sáng đẹp nhất, dễ dàng cho ra đời những khung hình ấn tượng.
Hành trình leo 373 bậc đá chắc chắn sẽ khiến du khách có trải nghiệm đáng nhớ. (Nguồn: Dân trí)
7. Gợi ý lịch trình kết hợp du lịch Chùa Long Đọi Sơn và các điểm gần kề
Bên cạnh Chùa Long Đọi Sơn, tỉnh Hà Nam còn nhiều điểm du lịch hấp dẫn khác. Sắp xếp hợp lý các địa điểm tham quan sẽ giúp chuyến đi của bạn thêm phần phong phú và tiết kiệm thời gian.
7.1. Lịch trình nửa ngày – 1 ngày tham quan chùa và thưởng thức ẩm thực địa phương
Buổi sáng, bạn nên xuất phát từ Hà Nội vào khoảng 6 giờ 30, tới Chùa Long Đọi Sơn vào lúc không khí buổi sớm còn thoáng đãng. Hành trình bắt đầu bằng việc leo 373 bậc đá lên đỉnh, tham quan các hạng mục lớn, dâng hương ở chính điện, chiêm ngưỡng bảo tháp Sùng Thiện Diên Linh.
Đừng quên ghi lại những khoảnh khắc ở vườn tháp, những lối đi cổ kính cùng khung cảnh xung quanh chùa. Nếu tới đúng dịp lễ hội, hãy thử hòa mình vào các hoạt động văn hóa truyền thống nơi này.
Vào buổi trưa, bạn nên thưởng thức đặc sản Hà Nam như cá kho làng Vũ Đại mang đậm dấu ấn đồng quê, bánh cuốn ăn kèm chả lụa hoặc bánh đa cá rô giòn ngon, đầy hương vị Bắc Bộ.
Buổi chiều, bạn có thể khám phá thêm các làng nghề truyền thống gần chùa hoặc lựa chọn nghỉ ngơi trong không khí tĩnh lặng của chùa, tận hưởng sự yên bình hiếm nơi nào có được.
7.2. Kết hợp trải nghiệm Chùa Long Đọi Sơn với Sun World Ha Nam
Bạn có thể kết hợp chuyến đi tới Chùa Long Đọi Sơn với khu vui chơi Sun World Hà Nam – địa điểm giải trí hiện đại cùng cảnh quan hài hòa, phù hợp cho chuyến du lịch gia đình. Ngoài ra, chùa Tam Chúc – công trình Phật giáo lớn của Việt Nam cũng rất hấp dẫn để dừng chân.
Chùa Bái Đính ở Ninh Bình, chỉ cách Chùa Long Đọi Sơn khoảng 40 km, cũng là một gợi ý tốt cho hành trình du lịch tâm linh của bạn. Bạn có thể dành 2–3 ngày để khám phá trọn vẹn các địa danh giàu giá trị lịch sử, tâm linh cùng cảnh quan thiên nhiên dung dị.
Vẻ đẹp lộng lẫy khi về đêm của Chùa Bái Đính. (Nguồn: Sưu tầm)
Chùa Long Đọi Sơn với gần 1.000 năm lịch sử là chứng tích sống động cho những giá trị văn hóa, nghệ thuật và tâm linh của Phật giáo Việt Nam. Sự hòa quyện giữa di sản kiến trúc thời Lý, cảnh vật an lành và không gian thiêng liêng nơi cửa chùa đã tạo ra điểm dừng chân rất đáng trải nghiệm cho những ai yêu mến vùng Bắc Bộ. Đừng bỏ lỡ cơ hội khám phá ngôi chùa cổ kính này trong hành trình của bạn năm 2025!