1. Đền thờ 10 cô gái Lam Hạ Biểu tượng lịch sử và tâm linh nổi bật miền Bắc
Tọa lạc tại tổ dân phố Đình Tràng, phường Hà Nam, Ninh Bình, đền thờ 10 cô gái Lam Hạ chính là nơi lưu giữ những ký ức thiêng liêng về trận địa pháo phòng không 37 ly huyền thoại. Khu vực này từng chứng kiến sự hy sinh bi tráng của 10 nữ dân quân trong những ngày kháng chiến chống Mỹ đầy khói lửa.
Khuôn viên di tích trải rộng trên diện tích 18 ha, được bao quanh bởi hồ nước trong xanh và công viên cây xanh tĩnh lặng. Không gian này tạo nên một tổng thể hài hòa, vừa trang nghiêm vừa bình yên, nơi du khách có thể vừa tưởng niệm vừa tận hưởng khí trời trong lành của vùng quê Bắc bộ.
Điều làm nên ý nghĩa thiêng liêng của đền thờ 10 cô gái Lam Hạ chính là câu chuyện lịch sử về sự hy sinh anh dũng của họ. 10 nữ dân quân đã trở thành biểu tượng bất tử của tinh thần chiến đấu kiên cường, thậm chí còn được ví như "Đồng Lộc thứ hai" của Việt Nam. Họ là những "bông hoa thép" của vùng sông Hồng, những cô gái trẻ đã ngã xuống trên mâm pháo trong những trận bom ác liệt của Mỹ, góp phần bảo vệ trọng điểm giao thông Lam Hạ. Mặc dù hy sinh không cùng một ngày, những tấm gương của họ đã tạo nên một câu chuyện lịch sử hào hùng, là niềm tự hào của người dân Hà Nam nói riêng và cả nước nói chung.
Năm 2016, khu di tích trận địa pháo phòng không Lam Hạ chính thức được Nhà nước xếp hạng Di tích lịch sử cấp Quốc gia. Đây là sự công nhận xứng đáng với ngôi đền, nơi đóng vai trò “địa chỉ đỏ” trong công tác giáo dục truyền thống yêu nước cho các thế hệ.
Đền thờ 10 cô gái Lam Hạ được xây cùng với Đền Liệt sĩ tỉnh Hà Nam. (Nguồn: Sưu tầm)
2. Câu chuyện lịch sử bi tráng về 10 cô gái Lam Hạ
2.1. Tóm tắt sự kiện lịch sử và ý nghĩa hy sinh
Năm 1966 - 1967, để bảo vệ thị xã Phủ Lý và các vùng lân cận, Đại đội dân quân phòng không xã Lam Hạ được thành lập. Đại đội gồm 87 nữ dân quân trẻ tuổi, những người đã dũng cảm vượt qua mọi khó khăn, hiểm nguy, chiến đấu kiên cường và góp phần quan trọng vào việc bẻ gãy ý đồ leo thang đánh phá miền Bắc của đế quốc Mỹ.
Trận địa pháo Lam Hạ nhanh chóng trở thành một tuyến phòng thủ then chốt. Đặc biệt, 10 cô gái trẻ khoảng từ 16 đến 24 tuổi đã không hề do dự, sẵn sàng nhận lấy trọng trách bảo vệ bầu trời quê hương.
Những nữ dân quân này không chỉ trực tiếp chiến đấu trên mâm pháo mà còn đảm nhận nhiều công việc khác như chăm lo đồng áng, làm việc nhà. Họ đã ngã xuống tại những vị trí khác nhau. Có người hy sinh ngay trên ụ pháo, có người ra đi trong bệnh xá sau khi bị thương nặng do bom Mỹ.
Câu chuyện về đền thờ 10 cô gái Lam Hạ từ đó trở thành biểu tượng bất tử. Người dân địa phương trìu mến gọi các chị là "10 bông hoa thép" của vùng đất Hà Nam anh hùng. Sự hy sinh cao cả ấy khiến hậu thế thêm tự hào về tinh thần chiến đấu kiên cường, bất khuất của dân tộc Việt Nam.
Ảnh được phục chế của “mười bông hoa thép” Lam Hạ. (Nguồn: Sưu tầm)
2.2. Điểm khác biệt với Ngã ba Đồng Lộc
Một điều đáng chú ý là 10 cô gái Lam Hạ không hy sinh cùng một ngày như các nữ thanh niên xung phong Ngã ba Đồng Lộc. Thay vào đó, sự mất mát của các chị trải dài qua ba trận đánh lớn tại các trận địa khác nhau, thể hiện sự kiên trì, bền bỉ trong cuộc chiến đấu dài hơi.
Mười cô gái Ngã ba Đồng Lộc là những nữ thanh niên xung phong làm nhiệm vụ tại tuyến đường Trường Sơn. Họ thuộc Tiểu đội 4, Đại đội 552, có nhiệm vụ vô cùng hiểm nguy là san lấp hố bom, sửa đường, và phá bom nổ chậm để bảo đảm con đường huyết mạch không bị gián đoạn. Ngã ba Đồng Lộc (Hà Tĩnh) là một trong những trọng điểm bị máy bay Mỹ đánh phá ác liệt nhất. Vào ngày 24/7/1968, trong một trận bom cuối ngày, một quả bom đã rơi trúng nơi trú ẩn, cướp đi sinh mạng của cả 10 cô gái cùng một lúc.
Trong khi đó, 10 cô gái Lam Hạ là những nữ dân quân pháo phòng không, làm nhiệm vụ trực tiếp chiến đấu trên trận địa. Tại trọng điểm giao thông Lam Hạ (Hà Nam), các cô đã ngày đêm bám trận địa, điều khiển pháo để bắn trả máy bay Mỹ nhằm bảo vệ tuyến đường chi viện. Khác với sự hy sinh cùng lúc của 10 cô gái Đồng Lộc, các nữ dân quân Lam Hạ đã lần lượt ngã xuống trong nhiều trận chiến khác nhau, diễn ra trong khoảng thời gian từ năm 1966 đến năm 1967.
3. Kiến trúc và không gian đặc biệt của đền thờ 10 cô gái Lam Hạ
3.1. Chi tiết các công trình chính trong khu di tích
Ngay khi bước vào, du khách sẽ bắt gặp tượng đài uy nghi của 10 nữ liệt sĩ, khắc họa hình ảnh kiên cường và bất khuất của các chị trong thời chiến. Tiến sâu vào bên trong, bức đại tự "Liệt nữ tối linh" được đặt trang trọng, tôn vinh ý nghĩa thiêng liêng của sự hy sinh.
Công trình kiến trúc đền gồm hai tòa: tiền đường và hậu cung. Tòa tiền đường mang đậm nét kiến trúc cổ truyền với các đầu đao cong vút, mái lợp ngói và nền lát gạch Bát Tràng. Nổi bật tại đây là chân dung của 10 nữ liệt sĩ, bức đại tự “Liệt nữ tối linh” cùng nhiều câu đối, bài phú, bài thơ. Đặc biệt, trong tủ kính còn trưng bày những vật phẩm giản dị mà thiêng liêng như lược chải đầu, quạt giấy, nón lá, mũ tai bèo, và cả những bộ quân phục, gợi nhắc về cuộc sống thiếu nữ của các chị. Hậu cung là một gian nhỏ, nơi đặt 10 bài vị ghi tên các nữ liệt sĩ bằng chữ Hán.
Khuôn viên ngôi đền ngập tràn hương thơm của hoa cau, hoa ngâu và ngọc lan. Phía ngoài, lối vào trận địa pháo phòng không được phục dựng với hàng chục cây ổi găng – thức quà quê yêu thích của các chị khi còn sống. Đi qua một cây cầu đá là đến trận địa, nơi trưng bày một khẩu pháo 37mm, chính là khẩu pháo mà 10 nữ dân quân đã chiến đấu năm xưa.
Kiến trúc uy nghi của đền thờ 10 cô gái Lam Hạ. (Nguồn: Bảo tàng Lịch sử Quốc gia)
3.2. Đền thờ 10 nữ anh hùng liệt sĩ ngay tại ụ pháo
Điều làm nên sự độc đáo của đền thờ 10 cô gái Lam Hạ chính là việc được xây dựng đúng tại khu vực ụ pháo phòng không Đình Tràng. Đây chính là nơi 10 cô đã trực tiếp chiến đấu, nơi ghi dấu những giọt máu xương cuối cùng của tuổi thanh xuân.
Kiến trúc đền thờ mang đậm phong cách cổ truyền Việt Nam với các mái cong vút đặc trưng, đầu đao uốn lượn mềm mại. Mọi chi tiết từ hoa văn chạm khắc đến vật liệu xây dựng đều thuần Việt, sử dụng ngói âm dương và gạch Bát Tràng chất lượng cao.
Việc chọn xây đền ngay tại trận địa cũ vừa thể hiện sự tôn trọng lịch sử, vừa giúp du khách cảm nhận chân thực về những sự kiện bi tráng năm xưa. Mỗi bước chân trên nền gạch Bát Tràng là một lần ngược dòng thời gian về những trang sử hào hùng của dân tộc.
4. Hướng dẫn tham quan đền thờ 10 cô gái Lam Hạ
4.1. Thời gian mở cửa và thông tin liên hệ
Đền thờ 10 cô gái Lam Hạ mở cửa đón khách từ 7:00 đến 18:00 hàng ngày, thuận tiện cho mọi lịch trình tham quan. Khung giờ này cho phép du khách vừa có thể đến sớm để tận hưởng không khí trong lành buổi sáng, vừa có thể ghé thăm vào chiều tà để cảm nhận bầu không khí yên bình của vùng quê.
Để trải nghiệm trọn vẹn giá trị lịch sử và văn hóa của khu di tích, du khách nên dành khoảng 120 phút cho chuyến tham quan. Thời gian này vừa đủ để lắng nghe câu chuyện lịch sử từ hướng dẫn viên, tham quan các công trình kiến trúc, thưởng ngoạn cảnh quan xanh mát ven hồ và cảm nhận không khí trang nghiêm của nơi thờ cúng.
4.2. Mẹo trải nghiệm ý nghĩa khi tham quan
Khi đến đền thờ 10 cô gái Lam Hạ, du khách nên chọn trang phục lịch sự, kín đáo để thể hiện sự tôn trọng đối với không gian tâm linh thiêng liêng. Ứng xử nhẹ nhang, trang nghiêm sẽ giúp du khách hòa mình tốt hơn vào bầu không khí linh thiêng của nơi đây.
Khi đi dạo quanh công viên và ven hồ, du khách sẽ cảm thấy thư thái hơn sau những khoảnh khắc xúc động trong đền thờ. Hãy dành chút thời gian trò chuyện cùng hướng dẫn viên hoặc người trông coi, họ sẽ chia sẻ những câu chuyện chân thực về cuộc đời và sự hy sinh của 10 nữ liệt sĩ Lam Hạ.
Nếu đến đúng các dịp lễ tưởng niệm hoặc sự kiện truyền thống, du khách sẽ cảm nhận được không khí trang nghiêm và tinh thần gìn giữ lịch sử, tri ân những người đã ngã xuống của cộng đồng nơi đây.
Đền thờ 10 cô gái Lam Hạ thu hút đông khách tham quan mỗi dịp lễ. (Nguồn: Sưu tầm)
5. Giá trị văn hóa, tâm linh và vai trò giáo dục của đền thờ 10 cô gái Lam Hạ
5.1. Địa chỉ đỏ trên bản đồ du lịch tâm linh – sinh thái 2025
Đền thờ 10 cô gái Lam Hạ đang ngày càng khẳng định vị thế như một "địa chỉ đỏ" hấp dẫn trên bản đồ du lịch tâm linh và sinh thái của vùng Bắc bộ. Nơi đây thu hút đông đảo học sinh, sinh viên cùng du khách trong nước và quốc tế muốn tìm hiểu về lịch sử hào hùng và truyền thống yêu nước của người Việt.
Với không gian xanh mát 18 ha bao quanh hồ nước, khu di tích trở thành điểm đến lý tưởng cho những chuyến tham quan ngoại khóa, học tập thực tế. Các hoạt động dâng hương tưởng niệm, giáo dục truyền thống được tổ chức thường xuyên, tạo
nên sự kết nối đặc biệt giữa quá khứ và hiện tại.
Sự kết hợp hài hòa giữa giá trị tâm linh, giáo dục lịch sử và du lịch sinh thái đã biến đền thờ 10 cô gái Lam Hạ thành điểm đến được nhiều đoàn khách lựa chọn trong hành trình khám phá văn hóa Việt Nam.
5.2. Biểu tượng ý chí phụ nữ Việt Nam và hàm nghĩa vượt thời gian
Hơn nửa thế kỷ trôi qua kể từ ngày hy sinh, hình ảnh "10 bông hoa thép" Lam Hạ vẫn còn nguyên sức sống trong tâm thức người dân. Câu chuyện về các chị đã truyền cảm hứng mạnh mẽ cho thế hệ trẻ hôm nay về ý chí vượt lên hoàn cảnh và tinh thần yêu nước bất diệt.
Đền thờ 10 cô gái Lam Hạ đã trở thành biểu tượng sống động về vai trò và vị thế của phụ nữ Việt Nam trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc. Những cô gái trẻ tuổi đã chứng minh rằng tình yêu quê hương, đất nước không phân biệt giới tính hay tuổi tác.
Trong bối cảnh xã hội hiện đại, những giá trị về sự đoàn kết, hy sinh vì lợi ích chung mà 10 cô gái Lam Hạ để lại vẫn có ý nghĩa giáo dục sâu sắc. Đây chính là tài sản tinh thần vô giá mà thế hệ hôm nay cần gìn giữ và phát huy.
Đền thờ 10 cô gái Lam Hạ đại diện cho tinh thần bất khuất của người dân Việt Nam. (Nguồn: Sưu tầm)
6. Gợi ý kết hợp du lịch các địa danh Hà Nam cũ bên cạnh Đền thờ 10 cô gái Lam Hạ
Hành trình khám phá Hà Nam cũ sẽ trở nên hoàn hảo hơn khi du khách kết hợp đền thờ 10 cô gái Lam Hạ với các điểm du lịch nổi tiếng khác của tỉnh. Chùa Bà Đanh linh thiêng, Ngũ động Sơn huyền bí, khu du lịch Tam Chúc rộng lớn và Sun World Ha Nam hiện đại sẽ tạo nên một lịch trình đa dạng và phong phú.
Lịch trình một ngày khám phá Hà Nam có thể bắt đầu từ buổi sáng tại đền thờ 10 cô gái Lam Hạ để tìm hiểu lịch sử, tiếp tục với tham quan các công trình tâm linh, sau đó thư giãn tại các khu vui chơi giải trí. Sự kết hợp giữa văn hóa lịch sử, tâm linh và giải trí sẽ mang đến trải nghiệm du lịch trọn vẹn.
Kết hợp vui chơi tại Sun World Ha Nam để chuyến du lịch thêm trọn vẹn.
Đền thờ 10 cô gái Lam Hạ là nơi tưởng niệm những anh hùng liệt sĩ, những người đã chạm đến trái tim mỗi người Việt. Bạn hãy dành thời gian để chiêm nghiệm, cảm nhận những giá trị lịch sử, và chia sẻ những khoảnh khắc này với gia đình, bạn bè để cùng nhau gìn giữ truyền thống quý báu của dân tộc.