1. Giới thiệu về chùa Bích Động Ninh Bình
1.1. Vị trí địa lý và cách di chuyển.
Chùa Bích Động nằm trên dãy núi đá vôi Trường Yên, thuộc phường Nam Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình. Ngôi chùa thuộc khu vực trung tâm của Quần thể di sản thế giới Tràng An, chỉ cách bến thuyền Tam Cốc khoảng 2 km nên phù hợp để kết hợp tham quan nhiều địa điểm trong cùng một chuyến đi.
Cảnh quan chùa Bích Động hòa quyện núi non sông nước tạo nên vẻ đẹp thanh tịnh. (Nguồn: Sưu tầm)
Nếu xuất phát từ Hà Nội, du khách có nhiều lựa chọn phương tiện để đến Ninh Bình với quãng đường khoảng 90 km. Ô tô cá nhân hoặc xe khách là hai hình thức phổ biến, thời gian di chuyển khoảng 2 giờ trên tuyến cao tốc Pháp Vân – Cầu Giẽ. Ngoài ra, tàu hỏa cũng là một lựa chọn thuận tiện nhờ lịch trình dày đặc từ ga Hà Nội đến ga Ninh Bình.
Khi đã tới trung tâm thành phố Ninh Bình hoặc khu Tam Cốc, du khách có thể đi tiếp bằng taxi, xe ôm hoặc tự lái xe máy để đến cổng chùa. Đường vào chùa Bích Động Ninh Bình nằm ngay sát tỉnh lộ, có biển chỉ dẫn rõ ràng, phía trước là dòng sông Ngô Đồng nên thơ cùng đồng lúa xanh mướt, phía sau là núi đá vôi cao sừng sững.
1.2. Lịch sử hình thành và nguồn gốc tên gọi "Bích Động".
Theo các thư tịch như Đại Nam Nhất Thống Chí và tài liệu cổ, chùa Bích Động được xây dựng từ năm 1428, vào đầu thời Hậu Lê. Ban đầu, chùa là một am nhỏ trên núi với tên gọi "Bạch Ngọc Thạch Sơn Đồng", nghĩa là "chùa ngọc trắng trên núi đá".
Năm 1705 đánh dấu bước ngoặt lớn khi hai vị hòa thượng Trí Kiên và Trí Thể từ Nam Định lên đây tu hành. Hai ngài đã cùng vận động xây dựng, mở rộng chùa thành ba cấp như hiện nay: chùa Hạ, Trung và Thượng. Năm 1707, chiếc chuông lớn được đúc hoàn thành, tiếp theo là tấm bia đá minh văn khắc chữ Hán được dựng vào năm 1709 ghi lại lịch sử và triết lý của chùa.
Đến năm 1774, chúa Trịnh Sâm ghé thăm nơi đây và đặt tên "Bích Động" – có nghĩa là "Động Xanh". Ấn tượng trước cảnh sắc núi sông, đồng lúa và chùa hòa quyện như tranh vẽ, chúa Trịnh Sâm đã chọn cái tên thi vị này để lưu lại cho hậu thế.
1.3. Di sản văn hóa – kiến trúc và vai trò tâm linh.
Chùa Bích Động được xếp hạng Di tích quốc gia đặc biệt và là một phần không thể thiếu của Quần thể danh thắng Tràng An - Tam Cốc. Khu vực này đã được UNESCO vinh danh là Di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới từ năm 2014, minh chứng cho giá trị nổi bật của ngôi chùa trong bức tranh di sản toàn cầu.
Điểm nhấn khiến chùa Bích Động Ninh Bình trở thành một trong những ngôi chùa tiêu biểu và lâu đời tại miền Bắc chính là nghệ thuật xây dựng trong lòng núi đá vôi. Kiến trúc Phật giáo truyền thống được kết hợp hài hòa với cảnh sắc thiên nhiên tráng lệ, tạo nên một tổng thể nghệ thuật đặc sắc giữa đất trời Hoa Lư.
Qua nhiều thế kỷ, ngôi chùa đã khẳng định vai trò tâm linh quan trọng, là nơi sinh hoạt Phật giáo lớn của vùng cố đô. Không gian này không chỉ là chốn cầu an, chiêm bái mà còn là nơi lý tưởng để tìm lại bình yên và tĩnh tại giữa nhịp sống hiện đại.
2. Kiến trúc chùa Bích Động Ninh Bình
2.1. Bố cục ba cấp: Chùa Hạ, Trung và Thượng.
Nét độc đáo trong kiến trúc của chùa Bích Động được thể hiện qua mô hình chữ "Tam" trong Hán tự, gồm ba ngôi chùa riêng biệt sắp xếp từ chân lên tới đỉnh núi, mỗi chùa ở một độ cao khác nhau. Sự sắp đặt này không chỉ mang lại vẻ đẹp cân đối về không gian mà còn gửi gắm ý nghĩa sâu sắc về mặt tâm linh theo quan niệm Phật giáo.
Kiến trúc độc đáo của chùa Bích Động hài hòa giữa thiên nhiên và tâm linh. (Nguồn: Sưu tầm)
Chùa Hạ nằm ở phần chân núi, kiến trúc gồm 5 gian xây trên nền cao kiểu chữ Đinh truyền thống, sử dụng gỗ lim quý và mái ngói hai tầng cong mềm mại, các cột đá liền khối cao trên 4 m. Đây là nơi thờ Phật chính, tổ chức nghi lễ và đón khách đến chiêm bái.
Chùa Trung tọa lạc lưng chừng núi, đặc biệt bởi sự hòa quyện với động đá tự nhiên. Không gian chùa dường như nằm trọn trong vách đá, tạo nên bầu không khí huyền bí hiếm có. Chùa Thượng nằm gần đỉnh núi, dù quy mô nhỏ nhưng đem đến cảm giác thanh tịnh, yên bình tuyệt đối. Đứng từ đây, du khách có thể phóng tầm mắt ngắm nhìn toàn cảnh non nước Tràng An - Tam Cốc rộng lớn.
2.2. Nghệ thuật kiến trúc và trang trí.
Ba ngôi chùa đều được phủ mái ngói truyền thống, những đường cong mềm mại tô điểm vẻ đẹp cổ kính. Mũi mái uốn tròn, đầu đao cong vút như hình lưỡi kiếm hoặc chim phượng, mang lại nét bay bổng và tinh tế cho tổng thể kiến trúc. Các chi tiết này phản ánh sự khéo léo và óc sáng tạo của các nghệ nhân xưa trong kiến trúc Việt Nam.
Kiến trúc cổ kính của chùa Bích Động phản ánh tinh hoa nghệ thuật Phật giáo xưa. (Nguồn: Sưu tầm)
Nghệ thuật chạm khắc gỗ tại chùa Bích Động Ninh Bình nổi bật với các họa tiết hoa lá, linh vật cùng biểu tượng Phật giáo được điêu khắc tỉ mỉ trên các cấu kiện bằng gỗ lim. Những chi tiết này không chỉ giá trị về mặt thẩm mỹ mà còn là minh chứng cho tay nghề của nghệ nhân thời xưa.
Tại chùa còn lưu giữ bia đá lớn khắc chữ Hán từ năm 1709, ghi lại lịch sử xây dựng, trùng tu cùng những bài ca ngợi cảnh đẹp và công đức của các hòa thượng. Chuông đồng lớn đúc năm 1707 vẫn còn hiện diện ở động, là hiện vật phản ánh nghệ thuật đúc đồng và chế tác đồ tự thời cổ.
2.3. Sự giao hòa giữa thiên nhiên và kiến trúc.
Chùa Bích Động như hòa vào giữa tán cây cổ thụ sum suê, rễ cây bám chắc lên vách đá, tạo nên cảnh quan hữu tình, lãng mạn. Hai bên ngôi chùa là núi đá vôi dựng đứng, phía trước trải rộng những cánh đồng lúa xanh và dòng sông Ngô Đồng uốn lượn dịu dàng.
Khung cảnh nơi đây bốn mùa xanh mướt, yên ả, tạo nên không gian đậm chất thiền định. Sự kết hợp giữa công trình kiến trúc và thiên nhiên đã làm nên một địa chỉ lý tưởng cho những người tìm kiếm bình yên hoặc muốn trải nghiệm không gian tĩnh tại giữa đời sống hiện đại.
3. Trải nghiệm không thể bỏ lỡ tại chùa Bích Động Ninh Bình
3.1. Hành hương, chiêm bái và khám phá di sản tâm linh.
Mỗi ngôi chùa đều đặt trang trọng các tượng Phật truyền thống, đồng thời còn thờ Quan Thế Âm Bồ Tát, các vị Tổ sư và những bậc tiền nhân gắn bó với lịch sử chùa. Du khách đến đây thường dâng hương cầu bình an, sức khỏe, may mắn cho mình và gia đình trong bầu không khí thiêng liêng.
Chiêm bái tượng Phật linh thiêng tại chùa Bích Động giữa không gian tĩnh lặng. (Nguồn: Sưu tầm)
Tham dự các nghi lễ, tụng kinh và lắng nghe tiếng chuông ngân vang giữa khung cảnh núi rừng tạo nên trải nghiệm tâm linh sâu lắng. Đặc biệt, vào mỗi dịp đầu năm hoặc lễ lớn của Phật giáo, chùa Bích Động Ninh Bình đón lượng lớn Phật tử và du khách tới hành hương, không khí trang nghiêm và ấm áp lan tỏa khắp không gian chùa.
3.2. Khám phá hang động kỳ bí.
Phần lớn kiến trúc của chùa Bích Động gắn liền với các hang động tự nhiên, trong đó động Bích Động, động Trung và động Thượng được biết đến với hệ thạch nhũ kỳ ảo, hình thành qua hàng nghìn năm với đa dạng hình dáng, sắc màu khiến ai cũng ngỡ ngàng trước sự sáng tạo của thiên nhiên.
Khám phá hang động kỳ bí ẩn mình trong núi đá tại chùa Bích Động. (Nguồn: Sưu tầm)
Đặc sắc nhất là động Xuyên Thủy dài tới 350 m xuyên qua lòng núi, dòng nước trong veo phản chiếu như mặt gương. Động này kết nối hệ sinh thái giữa sông, núi, động, tạo nên quần thể địa chất karst đặc trưng cho vùng đá vôi Ninh Bình. Du khách có thể trải nghiệm cảm giác ngồi thuyền nhỏ, khám phá thế giới ngầm bí ẩn ngay dưới lòng núi.
3.3. Ngắm cảnh, chụp ảnh.
Khu vực cổng tam quan của chùa là nơi lý tưởng cho những bức ảnh kỷ niệm với kiến trúc nổi bật giữa khung cảnh xanh ngát. Mái ngói phủ rêu, nét cổ kính của chùa chính là nguồn cảm hứng cho những ai muốn lưu giữ khoảnh khắc đáng nhớ. Con đường dẫn lên núi mở ra tầm nhìn toàn cảnh đồng lúa và làng quê Ninh Bình bình yên.
Chụp ảnh check-in tại cổng tam quan cổ kính của chùa Bích Động. (Nguồn: Sưu tầm)
Từ đỉnh chùa Thượng, du khách có thể ngắm nhìn toàn bộ khu vực Tam Cốc cùng dòng sông Ngô Đồng uốn lượn giữa những dãy núi đá như bức tranh thủy mặc. Thời điểm đẹp nhất để chụp ảnh là lúc bình minh khi ánh nắng mới xuyên qua sương hoặc khi hoàng hôn buông xuống, tạo sắc vàng dịu dàng trên mặt nước và đồng lúa.
3.4. Tìm hiểu lịch sử qua các hiện vật cổ.
Các tấm bia đá khắc chữ Hán từ năm 1709 được bảo tồn tại chùa là nguồn tư liệu lịch sử quý ghi lại quá trình xây dựng, công đức và ca ngợi cảnh quan nơi đây. Đây cũng là di sản quý báu của nghệ thuật bia đá cổ truyền Việt Nam, cho thấy sự tài hoa của những nghệ nhân xưa.
Cổ vật tại chùa Bích Động phản ánh giá trị văn hóa và lịch sử lâu đời. (Nguồn: Sưu tầm)
Chuông đồng lớn được đúc từ năm 1707 vẫn còn treo trong động, như một minh chứng sống động cho kỹ thuật đúc đồng điêu luyện. Chiếc chuông không chỉ mang ý nghĩa tâm linh mà còn là tác phẩm nghệ thuật với hoa văn, chữ khắc tinh xảo. Các chi tiết chạm khắc gỗ trên cột, kèo, cửa ra vào cũng góp phần tôn vinh nét đẹp lịch sử, nghệ thuật của chùa Bích Động Ninh Bình.
Chùa Bích Động Ninh Bình không chỉ là điểm đến tâm linh thiêng liêng mà còn là kiệt tác kiến trúc hòa quyện với thiên nhiên. Hãy dành thời gian khám phá nơi đây để cảm nhận trọn vẹn vẻ đẹp cổ kính giữa lòng di sản thế giới Tràng An!
