1. Giới thiệu tổng quan và lịch sử hình thành chùa Cây Thị
Chùa Cây Thị hơn 400 năm tuổi nằm giữa núi rừng Ninh Bình. (Nguồn: Sưu tầm)
Ngay khi bước chân đến thôn Chè Trình, Thanh Liêm, tỉnh Ninh Bình (trước thuộc tỉnh Hà Nam cũ), chùa Cây Thị (tên gọi khác là Tịnh Viên Di Đà) hiện lên như một viên ngọc quý giữa lòng núi đồi. Ngôi chùa này đã tồn tại và mang trong mình dấu ấn của hàng trăm năm lịch sử, nơi giao thoa giữa Phật giáo và tín ngưỡng dân gian địa phương.
Điều đặc biệt khiến chùa Cây Thị trở nên nổi tiếng chính là cây thị cổ thụ gần 400 năm tuổi - biểu tượng linh thiêng gắn bó đặc biệt với người dân bản địa. Từ khi hình thành, chùa vốn có quy mô nhỏ, phục vụ nhu cầu tu tập, cầu nguyện của cư dân vùng chiêm trũng Hà Nam cũ. Qua các thế hệ, nơi đây đã trở thành trung tâm sinh hoạt tâm linh, phản ánh sự đoàn kết và niềm tin vững chắc của cộng đồng địa phương.
Lịch sử chùa Cây Thị không thiếu những thăng trầm đáng nhớ. Năm 1940, chùa được tu sửa mở rộng với năm gian Chánh điện và ba gian nhà thờ Tổ. Tuy nhiên, đến năm 1954, bom đạn thực dân Pháp đã phá hủy hoàn toàn công trình - chỉ còn lại cây thị đứng trụ vững . Sau 1954, dân làng cùng quý Sư đã cùng nhau phục dựng lại chùa, duy trì lễ Phật suốt nhiều thập kỷ. Đặc biệt, tháng 12/2019, chùa Cây Thị được tôn tạo khang trang, kết hợp hài hòa kiến trúc truyền thống Việt Nam và tinh hoa Á Đông hiện đại.
2. Vị trí và cách đi đến chùa Cây Thị
Nằm tại thôn Chè Trình, Thanh Liêm, tỉnh Ninh Bình, cách Hà Nội khoảng 70km về phía Nam. Vị trí đặc biệt của chùa nằm trên sườn núi, thuộc thế phong thủy "tả Thanh Long, hữu Bạch Hổ", xung quanh là lăng Thượng thư Trương Công Giai và đền liệt sĩ Núi Chùa - tạo nên không gian biệt lập, tĩnh mịch và trong lành.
Đối với du khách xuất phát từ Hà Nội, lộ trình thuận tiện nhất là theo cao tốc Pháp Vân – Cầu Giẽ, sau đó chuyển sang quốc lộ 21B hướng về Thanh Sơn, cuối cùng di chuyển đến Thanh Liêm. Quãng đường tổng cộng mất khoảng 1.5 - 2 tiếng di chuyển tùy theo phương tiện và điều kiện giao thông.
Để di chuyển đến chùa Cây Thị, bạn có thể lựa chọn nhiều loại phương tiện khác nhau. Xe máy và ô tô cá nhân là lựa chọn tối ưu cho những nhóm nhỏ muốn tự do khám phá, có thể dừng chân tham quan các điểm đẹp dọc đường. Xe khách hoặc tour du lịch địa phương thuận tiện hơn cho những đoàn đông người hoặc khách lớn tuổi. Đường vào chùa tương đối dễ đi, phù hợp cho mọi đối tượng du khách.
Du khách nên xuất phát sớm trong ngày, đặc biệt vào những dịp lễ hội như rằm tháng Giêng, Vu Lan và đầu năm mới. Thời điểm lý tưởng để thăm Chùa Cây Thị là buổi sáng sớm hoặc chiều tà khi ánh nắng dịu nhẹ, tạo không khí thật sự thanh tịnh và linh thiêng.
3. Điểm đặc biệt trong kiến trúc chùa Cây Thị
3.1. Cây thị 400 năm tuổi - biểu tượng linh thiêng của ngôi chùa
Cây Thị cổ thụ sum suê toả bóng mát khắp ngôi chùa. (Nguồn: Sưu tầm)
Khi nhắc đến chùa Cây Thị, không thể không nhắc đến cây thị cổ thụ với niên đại xác định khoảng gần 400 năm tuổi. Đây là loại cây di sản thường thấy ở đồng bằng Bắc Bộ, với thân cây to lớn, tán lá sum suê tạo bóng mát che chở cho toàn bộ khuôn viên chùa. Người bản địa và phật tử thập phương đều xem cây thị này như một "chứng nhân" cho mọi thăng trầm lịch sử, bảo vệ sinh khí thiêng liêng của chùa qua nhiều biến cố.
Theo truyền thuyết địa phương, cây thị cổ gắn liền với nhiều câu chuyện linh ứng kỳ diệu. Dù trải qua bao thế hệ, cây vẫn xanh tốt, đặc biệt là trong thời kỳ chùa bị phá hủy năm 1954, cây thị vẫn đứng vững như biểu tượng cho sức sống bất diệt và niềm tin không lay chuyển của người dân. Mỗi mùa thay lá, cây thị lại khoác lên mình tấm áo mới, tạo nên khung cảnh thơ mộng khác nhau trong năm. Mùa xuân với những chồi non xanh mướt, mùa hè với tán lá xanh thẳm che mát, mùa thu với sắc vàng óng ánh và mùa đông với những cành trần trụi nhưng vẫn mạnh mẽ - tất cả đều tô điểm cho vẻ đẹp linh thiêng của chùa Cây Thị.
3.2. Kiến trúc độc đáo hòa quyện thiên nhiên và văn hóa
Tượng Bồ Tát Quan Thế Âm bằng đá granite. (Nguồn: Sưu tầm)
Không gian tổng thể của chùa Cây Thị thực sự ấn tượng với cách bố trí khéo léo giữa sườn núi hữu tình. Không khí trong lành và biệt lập tạo cảm giác tĩnh tại hiếm có, giúp du khách dễ dàng tìm lại sự bình an trong tâm hồn. Kiến trúc chùa nổi bật với các gian chánh điện và nhà thờ Tổ được xây dựng chủ yếu bằng gỗ, mái ngói rêu phong mang đậm dấu ấn thời gian.
Đợt trùng tu năm 2019 đã bổ sung những yếu tố kiến trúc Á Đông hiện đại hòa quyện tinh tế với truyền thống Việt. Thiết kế mở được áp dụng khéo léo để tiếp nhận ánh sáng tự nhiên và tận dụng bóng mát từ cây thị cổ thụ, mang lại cảm giác giao hòa tuyệt vời giữa thiên nhiên và tâm linh. Điều này tạo nên một không gian độc đáo, nơi du khách vừa cảm nhận được nét cổ kính truyền thống vừa trải nghiệm sự tiện nghi hiện đại.
Phong thủy của chùa Cây Thị Hà Nam thật sự đặc biệt với vị trí "tả Thanh Long, hữu Bạch Hổ" tạo bố cục tôn nghiêm vững chãi, mang ý nghĩa bảo hộ và tiếp nối truyền thống tốt đẹp. Nội thất chùa được thiết kế mạnh về tính truyền thống với nền đá, bậc tam cấp, tượng Phật cổ, các linh vật và khuôn viên cây cảnh bản địa được chăm sóc cẩn thận. Kiến trúc chùa còn có sự kết hợp tinh tế với phong cách Nhật Bản, tạo thêm nét thanh tịnh và hài hòa cho không gian tâm linh.
4. Các hoạt động tâm linh và lễ hội tại chùa
4.1. Lễ cầu an, cầu siêu cho người đã khuất
Không gian thờ cúng thanh tịnh bên trong chùa Cây Thị. (Nguồn: Sưu tầm)
Ngoài những dịp lễ lớn, du khách có thể tới chiêm bái và thắp hương cầu an vào các ngày thường trong tuần tại chùa Cây Thị. Chùa luôn mở cửa đón tiếp phật tử và người dân với không khí yên tĩnh, trang nghiêm. Quý Sư trong chùa sẵn sàng hướng dẫn những ai muốn cầu nguyện cho gia đình, công việc hay sức khỏe. Nhiều người chia sẻ rằng chỉ cần ngồi yên lặng dưới bóng cây thị cổ thụ và thắp nén hương thơm, tâm hồn đã cảm thấy nhẹ nhàng và bình an hơn rất nhiều.
Đặc biệt, việc tổ chức lễ cầu an tại chùa Cây Thị không chỉ mang ý nghĩa tâm linh mà còn tạo sự gắn bó cộng đồng, củng cố niềm tin và giữ mạch truyền thống lễ nghi của vùng đồng bằng Bắc Bộ. Những buổi lễ này thu hút không chỉ người dân địa phương mà còn nhiều du khách từ xa đến tham dự và cầu nguyện.
4.2. Lễ hội Vu Lan và Tết Nguyên Đán
Du khách tới làm lễ và học pháp tại chùa Cây Thị. (Nguồn: Sưu tầm)
Rằm tháng Bảy hàng năm, chùa Cây Thị tổ chức lễ Vu Lan trang trọng với những nghi thức báo hiếu đầy cảm động. Đây là dịp để con cháu tưởng nhớ công ơn cha mẹ, thể hiện lòng biết ơn sâu sắc đến những người đã sinh thành và dạy dỗ mình. Không khí lễ hội mang tính cộng đồng cao, thu hút đông đảo phật tử và khách hành hương thập phương về tham dự.
Dịp Tết Nguyên Đán, chùa Cây Thị mở cửa từ sáng sớm để đón những vị khách đầu tiên của năm mới. Nhiều người đến đây để xin lộc, cầu duyên và cầu bình an cho năm mới. Không khí tết tại chùa vừa trang nghiêm vừa ấm áp, tràn đầy tình người và giàu bản sắc lễ hội truyền thống Việt Nam.
5. Những điểm tham quan có thể kết hợp cùng chùa Cây Thị
5.1. Công viên nước Sun World Ha Nam
Sun Wolrd Ha Nam là điểm đến thích hợp cho gia đình. (Nguồn: Sưu tầm)
Công viên nước Sun World Ha Nam là điểm đến không thể bỏ qua khi du lịch miền Bắc, đặc biệt khi kết hợp cùng chùa Cây Thị. Nằm tại xã Tiên Hiệp, Phủ Lý, cách chùa khoảng 70km, công viên nổi bật với chủ đề múa rối nước độc đáo, kết hợp nghệ thuật truyền thống và công nghệ hiện đại. Với diện tích 20 ha, nơi đây có nhiều khu vui chơi hấp dẫn như Vịnh Sóng Thần, Sông Lười, các đường trượt cảm giác mạnh và khu vực riêng dành cho trẻ em, mang đến trải nghiệm vừa giải trí vừa văn hóa cho mọi lứa tuổi.
Sun World Hà Nam hoạt động cả ngày lẫn đêm, mang đến những show múa rối nước và hiệu ứng ánh sáng sống động, tạo nên trải nghiệm khó quên cho du khách. Khi tham quan, du khách nên chuẩn bị đồ bơi, kem chống nắng và đặt vé trước để thuận tiện. Kết hợp tham quan chùa Cây Thị và vui chơi tại Sun World Hà Nam, bạn sẽ có một hành trình du lịch vừa thư giãn, vừa giàu trải nghiệm văn hóa và giải trí độc đáo.
5.4. Chợ VUI-Fest Ha Nam
Chợ đêm VUI-Fest nhộn nhịp dịp cuối tuần. (Nguồn: Sưu tầm)
Sau khi vui chơi tại công viên nước Sun World, du khách có thể tiếp tục khám phá chợ VUI-Fest tọa lạc gần đó. Chợ hoạt động sôi nổi vào buổi tối với không gian ẩm thực đa dạng, các sản phẩm thủ công mỹ nghệ và chương trình nhạc sống hấp dẫn, tạo nên bầu không khí sôi động và đầy màu sắc. Đây là nơi lý tưởng để thưởng thức các món ăn địa phương, mua sắm quà lưu niệm và thưởng thức các chương trình giải trí đặc sắc.
5.2. Chùa Địa Tạng Phi Lai
Du khách tới chiêm bái tại chùa Địa Tạng Phi Lai Tự. (Nguồn: Sưu tầm)
Chùa Địa Tạng Phi Lai không chỉ là điểm hành hương linh thiêng mà còn gây ấn tượng mạnh mẽ nhờ kiến trúc độc đáo, đậm dấu ấn Phật giáo thời Lý – Trần. Ngôi chùa mang vẻ đẹp mộc mạc, hài hòa cùng thiên nhiên, tạo nên không gian thanh tịnh và gần gũi, giúp du khách tìm thấy sự bình an trong tâm hồn.
Điểm đặc trưng của kiến trúc chùa Địa Tạng Phi Lai là phong cách truyền thống Bắc Bộ với mái ngói cong uyển chuyển, khung gỗ để mộc không sơn son thếp vàng, tạo cảm giác trang nghiêm mà giản dị. Các chi tiết chạm khắc tinh xảo hình mang ý nghĩa biểu tượng sâu sắc trong Phật giáo, thể hiện bàn tay khéo léo của nghệ nhân xưa.
Khuôn viên chùa cũng vô cùng đặc biệt với khoảng sân rộng trải sỏi trắng. Tại sân khu Tổ đường, 12 vòng tròn lớn được vẽ trên nền sỏi tượng trưng cho Thập Nhị Nhân Duyên – giáo lý cốt lõi của đạo Phật, giúp du khách vừa chiêm bái vừa chiêm nghiệm về triết lý nhân sinh. Ngoài ra, chuông gió được treo ở nhiều khu vực chính điện, mỗi khi gió thổi vang lên âm thanh trong trẻo, mang lại cảm giác thư thái và an yên.
Với sự kết hợp hài hòa giữa kiến trúc truyền thống và không gian thiền định, chùa Địa Tạng Phi Lai trở thành điểm đến không thể bỏ lỡ cho những ai yêu thích vẻ đẹp cổ kính và tinh thần Phật pháp.
5.3. Chùa Tam Chúc
Chùa Tam Chúc là quần thể phật giáo lớn nhất thế giới. (Nguồn: Sưu tầm)
Nằm tại khu vực Kim Bảng, Ninh Bình, chùa Tam Chúc là quần thể chùa lớn nổi tiếng với hồ nước trong xanh, điện Tam Thế tráng lệ và tượng Phật ngọc lớn ấn tượng. Đây là điểm nhấn văn hóa và tâm linh quan trọng của miền Bắc, thu hút hàng triệu lượt khách hành hương mỗi năm. Kết hợp thăm chùa Cây Thị và chùa Tam Chúc sẽ mang lại trải nghiệm tâm linh phong phú và đa dạng.
Chùa Cây Thị với cây thị cổ thụ 400 năm tuổi, vị trí phong thủy đặc biệt và kiến trúc hòa quyện giữa truyền thống với hiện đại đã trở thành điểm đến tâm linh độc đáo tại Ninh Bình. Kết hợp với các điểm tham quan hấp dẫn xung quanh như Chùa Tam Chúc, Sun World Ha Nam, ngôi chùa mang lại hành trình đa dạng vừa nuôi dưỡng tâm hồn vừa tạo những trải nghiệm thú vị, xứng đáng là điểm đến không thể bỏ qua cho du khách yêu thích văn hóa tâm linh Việt Nam.