1. Đền thờ Công chúa Phất Kim ở đâu và điều gì khiến nơi đây trở nên đặc biệt?
Đền thờ Công chúa Phất Kim (còn gọi là Phủ Bà Chúa) là một ngôi đền nhỏ nằm trong Quần thể di tích Cố đô Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình. Ngôi đền tọa lạc yên bình giữa làng cổ Yên Thành, phường Tây Hoa Lư, nơi vẫn còn giữ được nếp sinh hoạt và không gian văn hóa đặc trưng của vùng cố đô xưa. Ẩn mình giữa khung cảnh núi non trùng điệp, phía trước là cánh đồng lúa xanh mướt, phía sau tựa lưng vào dãy núi đá vôi vững chãi, đền mang thế phong thủy “tiền thủy, hậu sơn” hài hòa, tạo nên cảm giác thanh tịnh và trang nghiêm.
Đền thờ Công chúa Phất Kim là một ngôi đền nhỏ nằm trong Quần thể di tích Cố đô Hoa Lư. (Nguồn: Sưu tầm)
Dù không đồ sộ hay nguy nga như các đền thờ vua chúa, đền thờ Công chúa Phất Kim vẫn toát lên vẻ đẹp cổ kính, đậm dấu thời gian. Nơi đây gắn liền với giai đoạn vàng son của triều Đinh – Lê, là nơi người dân địa phương và du khách tìm về để tưởng nhớ công chúa Phất Kim, người con gái hoàng tộc mang trong mình phẩm hạnh cao quý, biểu tượng cho lòng trung trinh và đức hạnh của phụ nữ Việt Nam xưa. Giữa khung cảnh yên bình, tiếng chuông chùa và hương trầm lan tỏa, ngôi đền nhỏ như một mảnh ghép bình dị nhưng quý giá trong bức tranh tâm linh của vùng cố đô Hoa Lư.
Không chỉ là điểm đến tâm linh, đền thờ Công chúa Phất Kim còn là một phần trong tuyến du lịch văn hóa nổi tiếng kết nối các di tích quanh Cố đô Hoa Lư như đền vua Đinh Tiên Hoàng, đền vua Lê Đại Hành, động Thiên Tôn, chùa Bái Đính và Tràng An. Nhờ vị trí thuận lợi và không gian cổ kính, nơi đây trở thành điểm dừng chân lý tưởng cho du khách trong hành trình tìm hiểu về lịch sử Đại Cồ Việt, chiêm bái chốn linh thiêng và lắng nghe hơi thở trầm mặc của vùng đất cố đô ngàn năm tuổi.
2. Câu chuyện bi tráng gắn liền đền thờ Công chúa Phất Kim
Nhắc đến đền thờ Công chúa Phất Kim, người ta không chỉ nhớ đến một di tích linh thiêng giữa lòng cố đô Hoa Lư, mà còn nhớ đến câu chuyện bi tráng về người con gái mang dòng máu hoàng tộc triều Đinh. Theo sử liệu địa phương, Công chúa Phất Kim là con gái vua Đinh Tiên Hoàng và hoàng hậu Dương Vân Nga. Sinh ra trong thời kỳ đất nước vừa giành được độc lập, Phất Kim mang trong mình khí chất cao quý và phẩm hạnh đoan trang của bậc nữ nhi vương triều.
Truyền thuyết kể rằng, để củng cố hòa hiếu giữa các vùng lãnh thổ sau thời loạn mười hai sứ quân, vua Đinh đã gả Công chúa Phất Kim cho một vị tướng trấn giữ phương Nam. Tuy nhiên, biến cố đau thương đã xảy ra khi vua Đinh Tiên Hoàng cùng thái tử Đinh Liễn bị sát hại. Triều đình rối ren, lòng người ly tán, Công chúa Phất Kim rơi vào cảnh cô đơn, mất đi chỗ dựa và bị cuốn theo cơn biến động của thời cuộc. Không chịu khuất phục trước nghịch cảnh, bà đã chọn cái chết để giữ trọn khí tiết, thể hiện lòng trung trinh và trung hiếu với cha vua, triều đình.
Câu chuyện về Công chúa Phất Kim được người dân Hoa Lư truyền tụng như một bản anh hùng ca buồn, nhưng chan chứa lòng ngưỡng mộ. Bà không chỉ là người con gái tài sắc của triều Đinh mà còn là biểu tượng của đức hạnh, lòng trung trinh và tinh thần bất khuất. Chính vì vậy, sau khi bà mất, nhân dân địa phương đã lập đền thờ Công chúa Phất Kim để tưởng nhớ và tôn vinh người phụ nữ mang khí phách vàng son của triều đại Đại Cồ Việt.
3. Kiến trúc độc đáo của đền thờ Công chúa Phất Kim
Được xây dựng từ thời Đinh và trải qua nhiều lần tu sửa, đặc biệt là vào thời Nguyễn, đền thờ Công chúa Phất Kim mang trong mình sự giao hòa độc đáo giữa hai phong cách kiến trúc cổ đại: vừa trang nghiêm, giản dị của triều Đinh, vừa mềm mại, tinh xảo theo nghệ thuật thời Nguyễn. Chính sự kết hợp ấy đã tạo nên vẻ đẹp riêng biệt, khiến ngôi đền nhỏ giữa lòng Hoa Lư trở nên hài hòa và đầy sức sống.
Bước vào khuôn viên, du khách sẽ bắt gặp ngay bức bình phong khắc nổi chữ “Thọ”, biểu tượng cho sự trường tồn và phúc lộc. Ngay phía sau là bức đại tự “Các trung tử đế”, có nghĩa là “Lầu của con gái nhà vua”, nhắc nhớ thân phận cao quý nhưng bi thương của công chúa Phất Kim. Phía trước sân đền có giếng Ngọc hình bát giác, được kè đá xung quanh. Tương truyền rằng, nước giếng này trong vắt quanh năm, là nơi dân làng dùng để cúng lễ và tượng trưng cho sự thanh khiết, đức hạnh của người phụ nữ hoàng tộc.
Tiếp nối là ngôi đền chính được xây dựng theo kiểu chữ Đinh (丁), gồm hai tòa: Tiền bái và Hậu cung. Mái đền uốn cong, bờ nóc chạm nổi hình “lưỡng long chầu nguyệt”, biểu tượng quen thuộc trong kiến trúc đình, chùa Việt Nam, thể hiện khát vọng thái bình và sự thịnh trị. Các chi tiết trang trí trên mái, kèo và cột đều được chạm khắc tỉ mỉ với hoa văn rồng, mây, phượng, thể hiện rõ sự khéo léo của nghệ nhân xưa.
Không gian tại đền thờ Công chúa Phất Kim. (Nguồn: Sưu tầm)
Trong Hậu cung, pho tượng Công chúa Phất Kim được đặt trang trọng trong khám thờ. Tượng được tạc trong tư thế ngồi, hai tay kết ấn, gương mặt hiền từ, toát lên vẻ đẹp thanh tao và đức hạnh. Hai bên là tượng hai nàng hầu, đứng trên bệ gỗ sơn son, mặc áo chùng đỏ. Toàn bộ tượng thờ và các chi tiết chạm khắc mang phong cách mỹ thuật thời Nguyễn, với đường nét mềm mại, cân đối nhưng vẫn giữ được thần thái cổ kính của triều Đinh xưa.
4. Lễ hội truyền thống tại đền thờ Công chúa Phất Kim
4.1. Thời gian tổ chức, quy mô và các nghi lễ chính
Lễ hội tại đền thờ Công chúa Phất Kim được tổ chức hằng năm vào ngày 9 đến ngày 11 tháng 3 âm lịch. Đây là dịp người dân tưởng nhớ công lao của các bậc tiền nhân triều Đinh – Lê và tôn vinh công chúa Phất Kim, người con gái hoàng tộc mang đức hạnh và lòng trung trinh mẫu mực. Trong những ngày lễ, không khí linh thiêng bao trùm khắp làng Yên Thành. Cờ phướn, trống chiêng, tiếng chuông chùa hòa cùng hương khói nghi ngút tạo nên khung cảnh vừa trang trọng vừa ấm áp.
4.2. Trải nghiệm nổi bật cho du khách khi tham dự lễ hội
Tham dự lễ hội tại đền thờ Công chúa Phất Kim, du khách sẽ được hòa mình vào không khí rộn ràng của những ngày xuân lễ hội, nơi quá khứ và hiện tại như giao thoa trong từng tiếng trống, nhịp chiêng. Không chỉ là dịp chiêm bái, cầu phúc, cầu lộc, đây còn là cơ hội để du khách cảm nhận sâu sắc đời sống văn hóa tâm linh của người dân Ninh Bình. Hình ảnh những đoàn rước kiệu rực rỡ, áo dài truyền thống, cùng tiếng hát dân ca ngân vang khiến bất kỳ ai cũng cảm thấy như đang sống lại trong không gian hội xưa.
Sau khi tham dự lễ hội tại đền thờ Công chúa Phất Kim, du khách có thể kết hợp tham quan các điểm nổi tiếng khác của Ninh Bình như chùa Bái Đính, Tràng An và Hang Múa để hành trình thêm trọn vẹn. Ngoài ra, du khách cũng có thể kéo dài chuyến đi với hành trình chiêm bái chùa Tam Chúc và vui chơi, thư giãn tại Sun World Ha Nam để kết thúc chuyến khám phá bằng những trải nghiệm trọn vẹn và đáng nhớ.
Kết hợp tham quan và chiêm bái tại chùa Bái Đính. (Nguồn: Báo Chính phủ)
Khám phá đền thờ Công chúa Phất Kim là hành trình trở về với miền ký ức của cố đô Hoa Lư, nơi lưu giữ câu chuyện bi tráng về người con gái hoàng tộc mang lòng trung trinh và đức hạnh sáng ngời. Giữa khung cảnh núi non trầm mặc, tiếng chuông chùa ngân vang và hương trầm lan tỏa, du khách sẽ cảm nhận được nét đẹp linh thiêng, cổ kính mà thanh bình. Nếu bạn yêu những giá trị văn hóa xưa, hãy dành một ngày khám phá đền thờ Công chúa Phất Kim linh thiêng cổ kính, để lắng nghe tiếng vọng ngàn năm vẫn ngân lên giữa đất trời Ninh Bình.
