1.Đền Lảnh Giang – Biểu tượng tâm linh của người dân Hà Nam
1.1 Vị trí và lịch sử hình thành
Nằm ở xã Mộc Nam, huyện Duy Tiên, tỉnh Hà Nam, đền Lảnh Giang (tên chữ: Lãnh Giang linh từ) là một trong những ngôi đền linh thiêng bậc nhất miền Bắc. Theo truyền thuyết, khu vực này là điểm giao nhau giữa sông Hồng và sông Lảnh, nơi tạo thành những xoáy nước dữ dội, khiến thuyền bè qua lại thường bị đắm. Người dân lập đền thờ để cầu an và nhận thấy rằng khi đi qua đây, nếu dâng lễ xin thần linh phù hộ thì thuyền bè đều bình an vô sự.
Lễ hội đền Lảnh Giang một trong những lễ hội truyền thống nổi tiếng ở Hà Nam (Ảnh: Sưu tầm)
Đền Lảnh Giang là một trong những di tích lịch sử - văn hóa quan trọng tại Hà Nam, gắn liền với tín ngưỡng thờ Mẫu và thờ thủy thần. Với kiến trúc độc đáo và giá trị tâm linh sâu sắc, năm 1996, đền được Bộ Văn hóa Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) xếp hạng Di tích cấp quốc gia. Năm 2017, lễ hội đền Lảnh Giang được vinh danh trong Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
1.2 Những nhân vật được thờ tại đền Lảnh Giang
Đền thờ ba vị tướng thủy thần thời Hùng Vương, những người đã có công giúp Hùng Duệ Vương đánh bại giặc Thục, bảo vệ bờ cõi Văn Lang. Trong đền còn thờ vợ chồng công chúa Tiên Dung – Chử Đồng Tử, biểu tượng của tình yêu và lòng nhân ái trong Tứ Bất Tử của tín ngưỡng Việt Nam.
Ngoài ra, trong bối cảnh tín ngưỡng thờ Mẫu phát triển mạnh mẽ, các vị thần được thờ tại đền Lảnh Giang cũng được đồng nhất với Quan lớn Đệ Tam, một trong những vị thần quan trọng trong đạo Mẫu. Điều này tạo nên sự giao thoa độc đáo giữa tín ngưỡng dân gian và tín ngưỡng thờ Mẫu trong văn hóa tâm linh Việt Nam.
2. Lễ Hội Đền Lảnh Giang Được Tổ Chức Khi Nào?
Lễ hội đền Lảnh Giang được tổ chức long trọng, chia thành hai kỳ trong năm:
- Lễ hội tháng Sáu (18 – 25/6 Âm lịch): Ban đầu chỉ dành cho du khách thập phương nhưng nay đã trở thành lễ hội chính.
- Lễ hội tháng Tám (18 – 25/8 Âm lịch): Trước đây là lễ hội quan trọng nhất, nhưng hiện nay chủ yếu là lễ dâng hương và tế tạ.
Lễ rước kiệu trong lễ hội đền Lảnh Giang (Ảnh: Sưu tầm)
Lễ hội diễn ra vào mùa nước lớn của sông Hồng, thời điểm nhân dân lo lắng về thiên tai, hạn hán. Vì vậy, ngoài việc tưởng nhớ thần linh, lễ hội đền Lảnh Giang còn mang ý nghĩa cầu mưa thuận gió hòa, quốc thái dân an và cuộc sống no đủ.
3. Những Nghi Lễ Quan Trọng Trong Lễ Hội Đền Lảnh Giang
Lễ cáo yết (30/5 Âm lịch): Lễ mở đầu, do thủ nhang đền và các bô lão trong làng thực hiện để xin phép thần linh cho tổ chức lễ hội.
Lễ rước nước (1/6 Âm lịch) – Linh hồn của lễ hội: Đây là nghi lễ quan trọng, tượng trưng cho sự kết nối giữa con người với thần linh thủy thần. Đoàn rước xuất phát từ đền, tiến ra bờ sông làm lễ tế Long Vương. Nước sông được múc bằng gáo dừa thếp vàng, đựng trong hai chóe sành, mang về đền để thờ.
Lễ rước kiệu (2/6 Âm lịch) – Rước Mẫu về dự hội: Kiệu Quan Lớn Đệ Tam và kiệu Mẫu được rước từ đền Lảnh vào đền Mẫu, tạo nên không khí long trọng. Đoàn rước có hàng trăm người tham gia, trong đó có đội múa rồng, đội chiêng trống, đội tế lễ, đội bát âm, tạo nên bầu không khí vô cùng linh thiêng.
Lễ tế thần (3/6 Âm lịch): Nghi lễ được tổ chức long trọng với sơ hiến lễ, á hiến lễ, chung hiến lễ và lễ tất. Lễ vật cúng bao gồm xôi, lợn đen thiến, cá chép rán, gà trống thiến, mang ý nghĩa cầu mong sự thịnh vượng.
Lễ rước Mẫu hồi cung (4/6 Âm lịch) – Kết thúc lễ hội: Sau khi hoàn tất nghi lễ, chân nhang của Nhân Từ Hoàng Hậu được rước trở về đền Mẫu, kết thúc phần lễ nhưng mở ra những ngày hầu đồng tưng bừng của các thanh đồng khắp nơi.
4.Hoạt động văn hóa, giải trí tại lễ hội
Hầu đồng – Diễn xướng đặc sắc của tín ngưỡng thờ Mẫu: Diễn ra vào ngày 24/6 Âm lịch, lễ hầu đồng thu hút đông đảo thầy đồng từ Hà Nội, Hải Phòng, Nam Định, Quảng Ninh… về thực hiện nghi lễ tri ân thần linh và cầu mong phúc lộc. Bên cạnh đó, Đền Lảnh Giang cũng là một trong ba trung tâm thực hành tín ngưỡng Nghi lễ Chầu văn của tỉnh Hà Nam
Nghi thức hầu đồng trong lễ hội đền Lảnh Giang (Ảnh: Sưu tầm)
Trò chơi dân gian sôi động: Lễ hội không chỉ có nghi thức trang nghiêm mà còn có hàng loạt trò chơi dân gian hấp dẫn:
- Đi cầu khỉ, bắt vịt dưới ao – trò chơi mang đậm bản sắc vùng châu thổ sông Hồng.
Kéo co, đẩy gậy, cờ người – tạo không khí sôi nổi, gắn kết cộng đồng.
Lễ hội đền Lảnh Giang không chỉ là một sự kiện tâm linh quan trọng mà còn là một không gian văn hóa đặc sắc, phản ánh tín ngưỡng dân gian Việt Nam. Nếu bạn yêu thích khám phá những giá trị văn hóa truyền thống, đừng bỏ lỡ cơ hội tham gia lễ hội này!
Bạn đã sẵn sàng hành hương về đền Lảnh Giang để trải nghiệm không gian tâm linh huyền bí chưa?
