1. Toàn cảnh Nhà hát chèo Hà Nam
1.1. Nhà hát chèo Hà Nam: Vị trí, ý nghĩa và nét đặc trưng sân khấu
Nếu có dịp ghé phường Phù Vân, tỉnh Ninh Bình, bạn sẽ bắt gặp Nhà hát Chèo Hà Nam – nơi được ví như “linh hồn” của nghệ thuật chèo Bắc Bộ. Không chỉ đơn thuần là một nhà hát, đây còn là điểm giao thoa giữa những làn điệu xưa và nhịp sống hôm nay, nơi người ta tìm về với nét duyên dân gian của xứ Sơn Nam.
Nhà hát chèo Hà Nam tọa lạc tại phường Phù Vân, tỉnh Ninh Bình. (Nguồn: Sưu tầm)
Bước chân vào Nhà hát Chèo, bạn sẽ cảm nhận ngay không khí rất đặc biệt. Sân khấu được xây dựng không quá cầu kỳ, mà chú trọng đến sự gần gũi để nghệ sĩ có thể hát, múa, đối thoại với khán giả như đang ngồi giữa một buổi hát chèo làng quê. Nội thất cũng được thiết kế và sắp đặt một cách khéo léo, để mỗi ánh mắt, tiếng hát, nhịp trống đều chạm đến cảm xúc người xem một cách tự nhiên nhất.
1.2. Vì sao Nhà hát chèo Hà Nam là điểm đến văn hóa nên đến một lần
Bước chân vào Nhà hát Chèo Hà Nam, du khách dễ dàng cảm nhận ngay bầu không khí ấm áp, mộc mạc của nghệ thuật dân gian. Không gian sân khấu được thiết kế gần gũi, khiến khán giả như được hòa mình vào từng làn điệu, từng câu hát. Ở đây, nghệ sĩ không chỉ biểu diễn mà còn trò chuyện, ứng đối linh hoạt, tạo nên những trải nghiệm sống động hiếm có ở bất kỳ loại hình nghệ thuật nào khác.
Nhà hát Chèo Hà Nam không chỉ đơn giản là nơi biểu diễn, mà còn như một nhịp cầu văn hóa nối liền quá khứ với hiện tại, kết nối các thế hệ qua tình yêu nghệ thuật chèo. Thông qua những chương trình biểu diễn và hoạt động giáo dục thường xuyên, nhà hát góp phần đưa chèo đến gần hơn với đời sống hôm nay, khơi gợi niềm tự hào về cội nguồn và giá trị truyền thống trong lòng người dân Hà Nam cũ (tỉnh Ninh Bình).
2. Lịch sử hình thành và những dấu mốc nổi bật của nhà hát chèo Hà Nam
2.1. Các giai đoạn phát triển của Nhà hát chèo Hà Nam
Đoàn Chèo Hà Nam được thành lập từ năm 1958, trở thành một trong những đoàn chèo chuyên nghiệp ra đời sớm nhất ở vùng Bắc Bộ. Đến năm 1968, đoàn bước vào giai đoạn sáp nhập với Đoàn Chèo Nam Định, hình thành Đoàn Chèo Nam Hà, rồi sau đó là Đoàn Chèo Hà Nam Ninh. Những lần hợp nhất liên tiếp ấy khiến hoạt động nghệ thuật của đoàn bị gián đoạn gần 30 năm, để lại một khoảng lặng đáng tiếc trong đời sống văn hóa của người dân địa phương.
Năm 1997, khi tỉnh Hà Nam Ninh được chia tách thành Nam Định cũ và Hà Nam cũ (nay thuộc Ninh Bình), nghệ thuật chèo nơi đây cũng bước sang một trang mới. Nhà hát Chèo Hà Nam được tái lập, khởi đầu rất khiêm tốn với chỉ 12 thành viên, phần lớn chưa qua đào tạo chuyên nghiệp, lại thiếu thốn đủ bề về cơ sở vật chất. Thế nhưng, chính trong hoàn cảnh khó khăn ấy đã tỏa sáng tinh thần bền bỉ của những nghệ sĩ tâm huyết như Lương Duyên, Huy Toàn, Tuyết Lan… Họ là những người đặt nền móng, dồn hết tâm sức để thắp lại ngọn lửa nghệ thuật chèo trên quê hương Hà Nam.
Năm 2010, theo Quyết định số 1169/QĐ-UBND, Đoàn Chèo Hà Nam chính thức nâng cấp thành Nhà hát Chèo Hà Nam. Đến 2018, nhà hát hợp nhất với Trung tâm Văn hóa tỉnh thành Trung tâm Văn hóa Nghệ thuật tỉnh Hà Nam, trở thành đầu tàu giữ gìn nghệ thuật truyền thống của tỉnh.
2.2. Vai trò của Nhà hát chèo Hà Nam trong bảo tồn nghệ thuật truyền thống
Với sự kiên trì và tâm huyết, Nhà hát Chèo Hà Nam đã phục dựng nhiều vở chèo cổ nổi tiếng như Quan Âm Thị Kính, Lưu Bình – Dương Lễ, giữ trọn tinh thần nguyên bản của nghệ thuật xưa. Không dừng lại ở đó, nhà hát còn mạnh dạn sáng tạo thêm những tác phẩm mới, phản ánh hơi thở cuộc sống đương đại. Chính sự kết hợp giữa truyền thống và hiện đại này đã mang đến cho khán giả trải nghiệm vừa quen thuộc vừa mới mẻ, đồng thời khơi gợi sự quan tâm của lớp trẻ đối với nghệ thuật chèo.
Nhà hát chèo Hà Nam thành công trong việc phục dựng và tái hiện những vở chèo cổ nổi tiếng. (Nguồn: Sưu tầm)
Sự kiên trì bảo tồn của Nhà hát chèo Hà Nam đóng góp lớn trong xây dựng bản sắc nghệ thuật tỉnh trên bản đồ văn hóa Việt Nam. Đặc biệt, nhà hát tích cực hưởng ứng chủ trương lập hồ sơ đệ trình UNESCO công nhận "Hát chèo" là di sản văn hóa phi vật thể đại diện nhân loại. Những nỗ lực này khẳng định vị thế Hà Nam trong việc giữ gìn và phát huy giá trị nghệ thuật dân gian Việt.
3. Quy mô, cơ sở vật chất và địa điểm mới nhất
3.1. Khám phá Nhà hát chèo Hà Nam qua quy mô, cơ sở vật chất và vị trí
Nằm ở phường Phù Vân, thành phố Phủ Lý, Nhà hát Chèo Hà Nam có vị trí thuận lợi, dễ dàng kết nối với trung tâm văn hóa của tỉnh. Công trình gồm 2 tầng được bố trí hài hòa: tầng 1 là khu làm việc hành chính, tầng 2 là không gian tập luyện và biểu diễn. Cách sắp xếp này không chỉ tiện lợi cho quản lý mà còn tạo điều kiện thuận lợi để các hoạt động nghệ thuật diễn ra trôi chảy.
Hệ thống âm thanh, ánh sáng được trang bị phù hợp với đặc thù các loại hình chèo cổ, đảm bảo chất lượng âm thanh rõ nét và hiệu ứng ánh sáng phục vụ tốt nhất cho nghệ thuật biểu diễn. Không gian linh hoạt cho phép Nhà hát chèo Hà Nam đáp ứng đa dạng nhu cầu từ biểu diễn chuyên nghiệp quy mô lớn đến các buổi giới thiệu chèo cho cộng đồng địa phương.
3.2. Đội ngũ cán bộ, nghệ sĩ và lớp đào tạo tài năng trẻ
Đến năm 2010, Nhà hát Chèo Hà Nam có 27 cán bộ, nghệ sĩ biên chế, 7 hợp đồng, đủ để duy trì các hoạt động biểu diễn thường xuyên. Cùng thời điểm đó, một lớp trung cấp đào tạo tài năng trẻ với khoảng 20 học viên được mở, đóng vai trò quan trọng trong việc kế thừa và phát triển nghệ thuật chèo. Những nghệ sĩ gạo cội như Lương Duyên, Huy Toàn, Tuyết Lan chính là trụ cột của giai đoạn đầu, hết lòng truyền lửa nghề cho thế hệ kế cận.
Đến nay, sau nhiều năm xây dựng và phát triển, đội ngũ cán bộ, nghệ sĩ của Nhà hát Chèo Hà Nam đã được bổ sung và mở rộng hơn so với giai đoạn ban đầu. Đội ngũ này ngày càng được trẻ hóa, vừa có những nghệ sĩ kỳ cựu dày dạn sân khấu, vừa có thế hệ trẻ mang đến sức sống và nhiệt huyết mới. Sự tăng trưởng về nhân sự không chỉ giúp nhà hát duy trì hoạt động biểu diễn đều đặn, mà còn tạo điều kiện để dàn dựng nhiều vở diễn mới, đáp ứng nhu cầu thưởng thức đa dạng của khán giả và góp phần gìn giữ, lan tỏa nghệ thuật chèo trong đời sống đương đại.
Đội ngũ cán bộ, nghệ sĩ ngày càng được mở rộng và phát triển. (Nguồn: Sưu tầm)
Đội ngũ nghệ sĩ của nhà hát luôn chú trọng đến việc đào tạo lớp trẻ, kết hợp hài hòa giữa lý thuyết và thực hành. Nhờ vậy, các học viên không chỉ rèn luyện kỹ năng biểu diễn mà còn hiểu sâu về giá trị văn hóa của chèo truyền thống. Sự đầu tư bài bản này đã giúp Nhà hát Chèo Hà Nam xây dựng được lực lượng kế thừa chất lượng, bảo đảm hoạt động nghệ thuật ổn định và bền vững cho tương lai.
4. Các hoạt động nghệ thuật và thành tích tiêu biểu của nhà hát chèo Hà Nam
4.1. Những vở diễn nổi bật làm nên tên tuổi Nhà hát chèo Hà Nam
Nhà hát Chèo Hà Nam đã nhiều lần ghi dấu ấn với những vở chèo kinh điển như Quan Âm Thị Kính, Trương Viên, Lưu Bình – Dương Lễ. Các tác phẩm được dàn dựng tinh tế, vừa giữ trọn tinh thần nguyên tác, vừa phô diễn được trình độ nghệ thuật của tập thể nghệ sĩ. Nhờ đó, nhà hát khẳng định vai trò quan trọng trong việc bảo tồn và lan tỏa giá trị chèo cổ.
Không dừng lại ở kho tàng truyền thống, nhà hát còn mạnh dạn sáng tạo những vở diễn mang đề tài mới, gần gũi với hơi thở đương đại, nhằm thu hút khán giả trẻ và làm mới cách thưởng thức chèo. Thành quả nghệ thuật của nhà hát đã được ghi nhận bằng nhiều Huy chương Vàng, Bạc tại các hội diễn chèo chuyên nghiệp toàn quốc và khu vực Bắc Bộ. Những giải thưởng ấy không chỉ là sự tôn vinh tài năng nghệ sĩ, mà còn khẳng định vị thế của chèo Hà Nam trên bản đồ văn hóa cả nước.
Buổi biểu diễn vở chèo “Quan Âm Thị Kính”. (Nguồn: Sưu tầm)
4.2. Các chương trình biểu diễn cộng đồng, lưu diễn năm 2025
Nhà hát Chèo Hà Nam không chỉ dàn dựng những vở diễn lớn trên sân khấu, mà còn đều đặn mang chèo đến với cộng đồng qua các buổi biểu diễn ở trường học, nhà văn hóa hay những điểm sinh hoạt chung của người dân. Những buổi giao lưu này giúp khán giả tiếp cận trực tiếp với nghệ thuật chèo, đồng thời khơi dậy sự trân trọng đối với giá trị văn hóa truyền thống. Năm 2025, nhà hát dự kiến cho ra mắt nhiều vở diễn mới và góp mặt tại Liên hoan sân khấu toàn quốc, hứa hẹn mang đến cho khán giả nhiều bất ngờ thú vị.
Khi đến thưởng thức chèo tại Nhà hát Chèo Hà Nam, du khách nên lựa chọn trang phục lịch sự, gam màu nhã nhặn để thể hiện sự tôn trọng nghệ thuật. Hạn chế sử dụng điện thoại trong suốt buổi diễn, đến sớm để chọn chỗ ngồi phù hợp và giữ tinh thần thoải mái để cảm nhận trọn vẹn. Cách ứng xử văn minh này không chỉ tạo nên bầu không khí trang trọng mà còn góp phần tôn vinh giá trị nghệ thuật truyền thống.
Ngày nay, Nhà hát Chèo Hà Nam đã trở thành điểm hẹn văn hóa độc đáo, giữ vai trò hạt nhân trong việc bảo tồn chèo cổ và làm mới loại hình nghệ thuật này qua những chương trình sáng tạo. Một đêm ngồi dưới mái nhà hát để lắng nghe tiếng trống chèo, rồi kết hợp chuyến vui chơi tại Sun World Ha Nam, chắc chắn sẽ mang lại cho bạn một hành trình văn hóa, giải trí đáng nhớ.