1. Giới thiệu về chùa Đùng Ninh Bình
Thực tế, tên gọi chùa Đùng Ninh Bình là cách mà người dân địa phương và các thế hệ đi trước vẫn quen miệng nhắc tới Chùa Địa Tạng Phi Lai Tự, một trong những ngôi chùa lâu đời bậc nhất ở miền Bắc. Cụm từ "chùa Đùng" bắt nguồn từ tên của thôn Đùng xưa, nơi ngôi chùa được dựng nên vào khoảng thế kỷ X đến XI. Theo thời gian, thôn Đùng đã được đổi tên thành thôn Ninh Trung, thuộc xã Thanh Bình, tỉnh Ninh Bình ngày nay.
Khung cảnh chùa Địa Tạng Phi Lai yên bình giữa rừng núi Ninh Bình. (Nguồn: Sưu tầm)
Dựa trên các ghi chép cổ và truyền thuyết dân gian, chùa Đùng Ninh Bình (nay là chùa Địa Tạng Phi Lai Tự) từng là một quần thể kiến trúc rộng lớn, gồm hơn trăm gian lớn nhỏ. Xưa kia, nơi đây không chỉ là chốn linh thiêng của dân làng mà còn là điểm dừng chân của các bậc vua chúa. Từ vua Trần Nghệ Tông triều Trần đến vua Tự Đức triều Nguyễn đều từng ghé thăm, khiến ngôi chùa trở thành một phần quan trọng trong dòng chảy lịch sử và đời sống tâm linh vùng Bắc Bộ.
Tương truyền vào thế kỷ XVII, trong một lần vua Tự Đức ghé viếng và cầu tự, khi rời đi, nhà vua bất chợt thốt lên hai chữ “Phi Lai” – nghĩa là “nơi Phật không đến mà vẫn có Phật, nơi Phật đã đi mà vẫn còn Phật”. Từ đó, ngôi chùa chính thức mang tên Địa Tạng Phi Lai Tự – một cái tên chất chứa triết lý sâu sắc về sự hiện hữu của lòng từ bi và giác ngộ giữa cõi đời.
Khuôn viên chùa Địa Tạng Phi Lai rộng rãi, mang không gian thanh tịnh giữa núi rừng. (Nguồn: Sưu tầm)
Nằm yên bình dưới chân núi Phi Lai, phía sau là rừng thông vi vu trong gió, phía trước trải dài những cánh đồng mênh mông, chùa Địa Tạng Phi Lai Tự mang đến cảm giác tĩnh lặng và an yên hiếm có. Giữa khung cảnh thiên nhiên hài hòa ấy, ngôi chùa như tách biệt hoàn toàn khỏi nhịp sống ồn ào, trở thành điểm dừng chân lý tưởng cho những ai tìm về với sự bình yên trong tâm hồn.
2. Lịch sử hình thành Chùa Địa Tạng Phi Lai Tự
Thời Lý: Khởi dựng, quy mô ban đầu, vị trí Phật giáo vùng Bắc Bộ
Chùa Đùng Ninh Bình – tiền thân của chùa Địa Tạng Phi Lai Tự – được xây dựng từ thế kỷ X, dưới triều Lý, giai đoạn Phật giáo hưng thịnh và giữ vị trí trung tâm trong đời sống tinh thần của người Việt. Khi mới khởi dựng, chùa có quy mô đồ sộ với hơn 100 gian lớn nhỏ, trở thành một trong những trung tâm Phật giáo tiêu biểu của miền Bắc.
Không chỉ là nơi hành lễ, cầu nguyện của người dân thôn Đùng và vùng phụ cận, chùa còn là điểm tu học, giảng pháp cho các tăng ni, góp phần lan tỏa giáo lý từ bi, trí tuệ của nhà Phật. Quy mô và tầm ảnh hưởng của ngôi chùa thời ấy phản ánh rõ nét sự phát triển mạnh mẽ của Phật giáo trong triều đại nhà Lý.
Thời Trần – Nguyễn: Giai thoại vua Trần Nghệ Tông, vua Tự Đức, điển tích "Phi Lai"
Bước sang thế kỷ XIV, chùa Đùng Ninh Bình tiếp tục ghi dấu trong lịch sử với sự xuất hiện của vua Trần Nghệ Tông. Sau khi lui về ở ẩn sau những chiến công giữ nước, nhà vua đã chọn nơi đây làm chốn tĩnh tâm, gửi gắm tinh thần “thân ở đời nhưng tâm hướng Phật”. Câu chuyện ấy đã trở thành một phần trong truyền thống gắn bó giữa đạo và đời của dân tộc.
Mái ngói chùa Địa Tạng Phi Lai mang đậm phong cách kiến trúc Lý Trần. (Nguồn: Sưu tầm)
Đến thế kỷ XVII, chùa lại đón một vị vua khác – vua Tự Đức triều Nguyễn – đến cầu tự. Sau khi hành lễ, khi rời khỏi chùa, nhà vua buông hai chữ “Phi Lai”, mang ý nghĩa “nơi Phật không đến mà vẫn có Phật, nơi Phật đã đi mà vẫn còn Phật”. Từ đó, ngôi chùa được đổi tên thành Địa Tạng Phi Lai Tự, biểu tượng cho triết lý sâu sắc về sự hiện hữu của lòng từ bi giữa nhân gian.
Thời hiện đại: Phục hưng dưới sự trụ trì của Đại đức Thích Minh Quang (từ 2015 đến nay)
Trải qua nhiều thế kỷ, có giai đoạn chùa rơi vào cảnh hoang phế, vắng bóng người hương khói, nhiều hạng mục xuống cấp nghiêm trọng. Mãi đến tháng 12 năm 2015, khi Đại đức Thích Minh Quang tiếp quản và bắt đầu công cuộc trùng tu, chùa mới thực sự hồi sinh.
Sau khi trùng tu, chùa Địa Tạng Phi Lai đã khôi phục vẻ uy nghiêm và thanh tịnh xưa. (Nguồn: Sưu tầm)
Công tác phục dựng được tiến hành cẩn trọng, vừa bảo tồn giá trị cổ kính của kiến trúc xưa, vừa chỉnh trang cảnh quan, đưa hơi thở mới vào không gian thiền tịnh. Những di vật quý được gìn giữ, phục hồi nguyên vẹn, giúp ngôi chùa dần lấy lại vẻ uy nghiêm, thanh tịnh vốn có.
Từ đó đến nay, chùa Địa Tạng Phi Lai Tự không chỉ là điểm hành hương nổi tiếng mà còn là nơi lan tỏa năng lượng an lành, thu hút đông đảo du khách và Phật tử gần xa tìm về chiêm bái.
3. Kiến trúc, không gian thiền và cảnh quan chùa Đùng
3.1. Bố cục khuôn viên và các điểm nhấn kiến trúc
Khuôn viên chùa Đùng Ninh Bình rộng rãi với nền sỏi trắng, mang lại cảm giác thanh bình và nhẹ nhàng ngay từ khi đặt chân tới. Những con đường lát đá uốn lượn, dẫn lối qua từng khu vực của chùa một cách êm ái, tự nhiên.
Khuôn viên chùa Địa Tạng Phi Lai rộng rãi với nền sỏi trắng, mang không gian thanh bình và nhẹ nhàng. (Nguồn: Sưu tầm)
Một điểm nhấn thú vị trong kiến trúc chùa là các vòng tròn được sắp xếp biểu trưng cho 12 nhân duyên trong giáo lý Phật giáo. Những vòng tròn này không chỉ làm đẹp không gian mà còn gửi gắm thông điệp về quy luật luân hồi nhân quả. Trung tâm khuôn viên là tổ đường cổ kính với kiểu kiến trúc truyền thống, là nơi thờ tự linh thiêng nhất của chùa Đùng Ninh Bình.
Tượng Kim Cang hộ pháp uy nghi đặt ở vị trí trang trọng trong chùa. (Nguồn: Sưu tầm)
Tượng Kim Cang uy nghi được đặt ở vị trí trang trọng, biểu tượng cho sức mạnh bảo hộ pháp. Bên cạnh đó, các tiểu cảnh thiền được sắp xếp hài hòa, tạo không gian lý tưởng cho việc thiền định hay suy ngẫm. Rừng thông xanh và các cây cổ thụ rợp bóng che mát, góp phần làm nên bầu không khí trong lành, mát mẻ cho tổng thể khuôn viên chùa.
3.2. Nội thất, các hạng mục di tích bên trong
Điện Tam Bảo được xem là trung tâm của chùa Đùng Ninh Bình, nơi thờ cúng với những pho tượng Phật có hoa văn tinh xảo và trang nghiêm. Khu vực này cũng lưu lại lịch sử của 42 đời tổ sư đã từng tu hành tại ngôi chùa qua nhiều thế kỷ.
Các di tích trong chùa Địa Tạng Phi Lai phản ánh giá trị văn hóa và lịch sử lâu đời. (Nguồn: Sưu tầm)
Tháp Phổ Đồng nằm trên đỉnh núi Phi Lai là nơi an nghỉ của hơn 40 đời tổ sư, có nguồn gốc từ thời Lý – Trần. Thú vị hơn, nhiều viên gạch cổ cùng vật liệu xây dựng sử dụng kỹ thuật và họa tiết phong cách Cham-pa, được thực hiện bởi tù binh Chiêm Thành, tạo dấu ấn riêng biệt cho kiến trúc chùa Đùng Ninh Bình.
Bên trong chùa còn lưu giữ nhiều bộ tượng, đồ thờ cổ giá trị. Đáng chú ý là các tấm bia đá từ thời Lý – Trần khắc hình chim công, phượng, cùng những cảnh sinh hoạt cổ xưa, thể hiện trình độ điêu khắc và mỹ thuật tinh tế của người xưa.
3.3. Không gian tĩnh lặng, hệ sinh thái rừng thông
Chùa Đùng Ninh Bình ẩn mình giữa những tán rừng thông bạt ngàn, tạo nên khung cảnh thanh bình, giúp tách biệt hẳn khỏi nhịp sống thường nhật. Không khí trong lành cùng tiếng gió rì rào, tiếng chim hót len lỏi qua tán thông mang đến cảm giác thư thái, thanh tịnh cho mọi người khi đến đây.
Một góc yên bình tại chùa Địa Tạng Phi Lai mang không gian tĩnh lặng giữa núi rừng. (Nguồn: Sưu tầm)
Nhiều du khách gọi chùa Đùng Ninh Bình là "chốn núi rừng, thành đất Phật", nơi thích hợp cho những ai muốn tìm thấy sự an yên và trải nghiệm thiền định giữa thiên nhiên. Không gian trầm lắng, hài hòa giữa tiếng gió và tiếng chim, tạo điều kiện lý tưởng cho việc chiêm nghiệm và tĩnh tâm.
Khi đặt chân tới chùa Đùng Ninh Bình, bạn có cơ hội lắng nghe những câu chuyện lịch sử, huyền tích ngay tại sân chùa, cảm nhận sâu sắc nét văn hóa đặc trưng của địa phương. Sự hòa quyện giữa không gian thiền và cảnh quan rừng thông khiến nơi đây trở thành điểm dừng chân lý tưởng cho những ai muốn trải nghiệm sự bình an trong tâm hồn.
Ngoài hành hương và chiêm bái tại chùa Đùng (Địa Tạng Phi Lai Tự), du khách khi đến Ninh Bình cũng có thể kết hợp tham quan nhiều điểm đến nổi tiếng khác trong khu vực. Chỉ cách đó không xa là Sun World Ha Nam – tổ hợp vui chơi và giải trí quy mô lớn, nơi du khách có thể trải nghiệm không gian văn hóa Á Đông độc đáo cùng nhiều hoạt động hấp dẫn. Bên cạnh đó, Tam Cốc – Bích Động với khung cảnh sông nước hữu tình được mệnh danh là “Hạ Long trên cạn”, hay Hang Múa nổi tiếng với view toàn cảnh Tràng An tuyệt đẹp từ đỉnh núi cũng là những điểm dừng chân không thể bỏ lỡ. Sự kết hợp giữa hành trình tâm linh và khám phá cảnh sắc thiên nhiên khiến chuyến đi đến Ninh Bình trở nên trọn vẹn và giàu trải nghiệm hơn.
Chùa Đùng Ninh Bình không chỉ là điểm đến linh thiêng mà còn là hành trình tìm hiểu những nét độc đáo của lịch sử, kiến trúc và văn hóa Việt Nam. Hãy tới đây để hòa mình vào không gian thiền tĩnh giữa rừng thông Phi Lai và cảm nhận giá trị tâm linh trường tồn qua năm tháng!
