1. Tổng quan về đền Vua Lê Đại Hành
1.1. Đền Vua Lê Đại Hành ở đâu?
Nằm trong quần thể di tích đặc biệt Cố đô Hoa Lư, đền Vua Lê Đại Hành tọa lạc tại thôn Trường Yên Hạ, phường Tây Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình. Người dân nơi đây còn gọi ngôi đền này là đền Hạ, vì vị trí nằm thấp hơn so với đền Vua Đinh Tiên Hoàng, chỉ cách nhau khoảng 300 mét về phía Bắc. Đây là công trình tâm linh có lịch sử hơn 100 năm tuổi, vẫn còn giữ nguyên nền kiến trúc nghệ thuật đặc sắc từ thế kỷ XVII. Đền không chỉ là nơi thờ vị vua anh minh Lê Đại Hành, người kế nghiệp triều Đinh, lãnh đạo nhân dân đánh thắng quân Tống xâm lược mà còn là điểm dừng chân lý tưởng cho những ai yêu thích khám phá văn hóa và kiến trúc cổ Việt Nam.
Đền Vua Lê Đại Hành nằm trong quần thể di tích đặc biệt Cố đô Hoa Lư. (Nguồn: Sưu tầm)
1.2. Giá vé và thời gian mở cửa
Khu di tích đền Vua Lê Đại Hành mở cửa từ 8:00 đến 17:00 hàng ngày, phục vụ du khách trong và ngoài nước đến tham quan, chiêm bái và tìm hiểu về lịch sử triều đại nhà Lê.
Người lớn, học sinh cấp 3: 20.000 VNĐ/khách/lượt
Học sinh cấp 1, 2: 10.000 VNĐ/học sinh/lượt
Trẻ em dưới 1 m: miễn phí
Mức giá tham quan hợp lý, không gian cổ kính cùng vị trí thuận tiện khiến đền Vua Lê Đại Hành trở thành điểm đến không thể bỏ qua khi du khách ghé thăm vùng đất Ninh Bình.
2. Hành trình hình thành đền Vua Lê Đại Hành gắn liền với dấu ấn triều Tiền Lê
Đền Vua Lê Đại Hành được xây dựng ngay trên nền cung điện xưa của triều đại nhà Lê. Sau khi vua Đinh Tiên Hoàng băng hà, vua Lê Đại Hành lên ngôi, tiếp tục mở mang đất nước và xây dựng kinh đô Hoa Lư phồn thịnh. Để tưởng nhớ công lao của vị vua anh minh, người dân đã lập đền thờ ngay tại khu vực trung tâm kinh thành cũ, nơi từng là hoàng cung của triều Lê hơn một nghìn năm trước.
Đền Vua Lê Đại Hành được xây dựng ngay trên nền cung điện xưa của triều đại nhà Lê. (Nguồn: Sưu tầm)
Trải qua nhiều biến cố lịch sử, ngôi đền đã được trùng tu, tôn tạo qua các triều đại Lý, Trần, Hậu Lê và Nguyễn. Mỗi lần trùng tu đều được thực hiện cẩn trọng, vừa giữ nguyên nền móng cổ, vừa bổ sung những nét kiến trúc đặc trưng của từng thời kỳ. Nhờ vậy, đền trở thành minh chứng sinh động cho sự giao thoa giữa nhiều phong cách nghệ thuật truyền thống Việt Nam.
Đặc biệt, vào năm 1998, trong quá trình khai quật khảo cổ tại khu di tích cố đô Hoa Lư, các nhà nghiên cứu đã phát hiện nhiều dấu tích nền cung điện, gạch hoa văn, tượng thờ và đồ gốm có niên đại từ thế kỷ X đến XVII. Những phát hiện này càng khẳng định giá trị lịch sử, văn hóa và tâm linh sâu sắc của đền Vua Lê Đại Hành.
3. Khám phá kiến trúc độc đáo của đền Vua Lê Đại Hành
3.1. Tổng thể kiến trúc: “Nội công, ngoại quốc”
Được xây dựng cùng thời điểm với đền thờ vua Đinh Tiên Hoàng vào thế kỷ XVII, đền thờ vua Lê Đại Hành mang nhiều nét tương đồng trong kiến trúc và phong cách điêu khắc, thể hiện rõ đặc trưng của thời kỳ Hậu Lê. Ngôi đền được thiết kế theo kết cấu “nội công ngoại quốc”, tuy nhiên có một vài điểm khác biệt đáng chú ý như lối vào đền nằm ở cổng phía đông, có thêm khu Từ Vũ và không sử dụng các ngưỡng cửa đá hay tảng đá cổ bồng nâng cao như ở đền vua Đinh. Tổng thể kiến trúc mang dáng vẻ trang nghiêm, cổ kính, vừa phản ánh phong cách cung đình vừa hài hòa với không gian thiên nhiên cố đô Hoa Lư.
Đền vua Lê Đại Hành gồm ba tòa chính: Bái đường, Thiêu hương và Chính cung. Công trình có dáng thấp, kết cấu chắc chắn với hệ thống cột gỗ lim, xà ngang và các bức đại tự sơn son thếp vàng tạo nên vẻ đẹp vừa uy nghiêm vừa linh thiêng. Bái đường có năm gian, treo ba tấm biển lớn chạm khắc tinh xảo. Phía sau là tòa Thiêu hương, được xây dựng theo lối kiến trúc ống muống, nơi thờ bốn vị trụ cột của triều Tiền Lê.
Tiếp đến là Chính cung, tòa quan trọng nhất của đền, gồm năm gian. Tại gian giữa là tượng vua Lê Đại Hành, ngồi trên ngai vàng, đầu đội mũ Bình Thiên, khuôn mặt quắc thước thể hiện phong thái của bậc minh quân. Bên trái là tượng hoàng hậu Dương Vân Nga, còn gọi là Bảo Quang Hoàng thái hậu, gương mặt hiền từ, toát lên vẻ đẹp mẫu nghi. Bên phải là tượng Lê Long Đĩnh (Lê Ngọa Triều), con trai thứ năm của vua Lê Đại Hành và cũng là vị vua cuối cùng của triều Tiền Lê. Ba pho tượng đồng sơn son thếp vàng được đặt trên bệ đá vững chãi, vừa mang giá trị nghệ thuật, vừa thể hiện lòng tri ân sâu sắc của hậu thế đối với triều đại đã góp phần định hình quốc gia Đại Cồ Việt.
3.2. Nghệ thuật chạm khắc và không gian linh thiêng
Đền vua Lê Đại Hành là một trong những công trình tiêu biểu thể hiện đỉnh cao của nghệ thuật chạm khắc gỗ Việt Nam thế kỷ XVII. Toàn bộ hệ thống cột lim, xà ngang, vì kèo đều được chạm trổ tinh xảo với các đề tài quen thuộc trong mỹ thuật cung đình như rồng, phượng, tiên nữ, hoa sen hay tứ linh. Hình rồng thời Hậu Lê có thân dài mềm mại, uốn lượn nhịp nhàng, mang vẻ hiền hòa, biểu trưng cho sự thịnh vượng và quyền uy. Các hoành phi, câu đối được sơn son thếp vàng lộng lẫy, nét chữ Hán uyển chuyển, thể hiện khí chất của một công trình thờ tự hoàng gia.
Giữa sân rồng là long sàng bằng đá xanh nguyên khối, được chạm khắc hoa văn rồng mây và mũ miện tinh tế, thể hiện quyền lực tối cao của đế vương. Hai bên đền là vườn hoa đăng đối, được bố trí cân xứng theo trục chính đạo, tạo nên cảm giác hài hòa giữa thiên nhiên và kiến trúc. Cảnh sắc nơi đây yên bình, ánh nắng len qua những tán cổ thụ, phản chiếu lên nền gạch cổ và mái ngói rêu phong, mang lại không gian linh thiêng, trầm mặc.
Long sàng bằng đá xanh nguyên khối, được chạm khắc hoa văn tỉ mỉ. (Nguồn: Sưu tầm)
4. Trải nghiệm tham quan đền Vua Lê Đại Hành
4.1. Lễ hội đền Vua Lê Đại Hành
Hàng năm, vào các ngày mùng 8 đến mùng 10 tháng 3 âm lịch, lễ hội đền Vua Lê Đại Hành được tổ chức long trọng tại phường Tây Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình. Đây là dịp để người dân và du khách thập phương tưởng nhớ công lao to lớn của vua Lê Đại Hành. Lễ hội vừa mang giá trị lịch sử, vừa là hoạt động văn hóa tâm linh quan trọng, góp phần khơi dậy lòng tự hào và tinh thần “uống nước nhớ nguồn” của người dân đất cố đô.
Phần lễ diễn ra trang nghiêm với nhiều nghi thức truyền thống được gìn giữ qua hàng trăm năm như lễ rước nước, lễ mộc dục, lễ dâng hương, lễ tế vua, cùng các nghi thức mang đậm bản sắc vùng Hoa Lư cổ. Mỗi nghi lễ đều được thực hiện một cách cẩn trọng, thể hiện lòng tôn kính đối với vua Lê Đại Hành và triều Tiền Lê. Trong tiếng trống hội rộn ràng, cờ hoa rực rỡ, dòng người nô nức hướng về đền, tạo nên không khí thiêng liêng nhưng vẫn tràn đầy sức sống của vùng đất lịch sử.
Không khí lễ hội nhộn nhịp tại đền Vua Lê Đại Hành. (Nguồn: Sưu tầm)
Sau phần lễ là phần hội, nơi diễn ra các trò chơi dân gian đặc sắc như thi bơi chải, đấu vật, múa rồng, kéo co,... Các hoạt động này không chỉ mang tính giải trí mà còn giúp người dân và du khách hiểu thêm về truyền thống thượng võ, tinh thần đoàn kết và ý chí quật cường của dân tộc. Đến với lễ hội đền Vua Lê Đại Hành, du khách không chỉ được sống lại không khí lịch sử hào hùng mà còn cảm nhận được niềm tự hào và tình yêu sâu sắc dành cho quê hương Ninh Bình
4.2. Kết hợp tham quan các điểm du lịch lân cận
Bên cạnh việc tham quan đền Vua Lê Đại Hành, du khách có thể kết hợp khám phá thêm nhiều điểm du lịch nổi tiếng khác của Ninh Bình để cảm nhận trọn vẹn vẻ đẹp của vùng đất cố đô. Nằm cách đền không xa là đền Vua Đinh Tiên Hoàng, nơi tôn vinh người khai sáng nhà nước Đại Cồ Việt, mang kiến trúc cổ kính và linh thiêng. Tiếp đó, du khách có thể đến động Am Tiên, được mệnh danh là “Tuyệt Tình Cốc Ninh Bình”, với mặt hồ xanh biếc và khung cảnh sơn thủy hữu tình, tạo cảm giác yên bình giữa thiên nhiên hùng vĩ. Phía xa là núi Mã Yên, ngọn núi gắn liền với truyền thuyết chôn cất vua Đinh Tiên Hoàng, cũng là địa điểm lý tưởng để ngắm toàn cảnh cố đô Hoa Lư từ trên cao.
Bên cạnh đó, du khách cũng có thể mở rộng hành trình về phía Bắc để chiêm bái chùa Tam Chúc, quần thể chùa lớn nhất Việt Nam với kiến trúc đồ sộ và cảnh quan hùng vĩ giữa non nước mênh mông. Cuối cùng, đừng quên ghé Sun World Ha Nam, khu vui chơi giải trí hiện đại bậc nhất miền Bắc để tận hưởng những trò chơi thú vị và không khí sôi động sau hành trình khám phá văn hóa và tâm linh tại Ninh Bình.
5. Một số lưu ý và kinh nghiệm hữu ích khi tham quan đền Vua Lê Đại Hành
Khi tham quan đền Vua Lê Đại Hành, du khách nên lựa chọn trang phục lịch sự, kín đáo, tránh mặc đồ ngắn hoặc phản cảm để thể hiện sự tôn kính với không gian linh thiêng. Do khu di tích nằm giữa vùng đồi núi, du khách nên mang giày thể thao hoặc dép đế thấp để thuận tiện di chuyển và khám phá. Ngoài ra, hãy mang theo nón, nước uống và ô nhỏ nếu đi vào mùa nắng nóng để đảm bảo sức khỏe trong suốt chuyến đi.
Trong quá trình tham quan, du khách nên giữ trật tự, nói chuyện nhỏ nhẹ, không xô đẩy hay chen lấn, đặc biệt khi dâng hương. Hãy tuân thủ hướng dẫn của ban quản lý di tích, không tự ý chạm tay vào hiện vật, tượng thờ hoặc khu vực thờ tự. Khi chụp ảnh, nên hạn chế sử dụng flash và giữ khoảng cách phù hợp để bảo tồn không gian cổ kính của đền.
Nếu có thời gian, du khách có thể trò chuyện cùng người dân địa phương hoặc các cụ trong ban quản lý di tích để hiểu thêm về lịch sử hình thành, kiến trúc và những câu chuyện dân gian xoay quanh triều Tiền Lê.
Hành trình về Ninh Bình tham quan đền Vua Lê Đại Hành là cơ hội để mỗi người tìm về với cội nguồn dân tộc, chiêm ngưỡng vẻ đẹp hài hòa giữa lịch sử, văn hóa và thiên nhiên nơi vùng đất cố đô. Giữa không gian trầm mặc, tiếng chuông ngân vang và hương trầm lan tỏa, du khách sẽ cảm nhận rõ nét tinh thần anh dũng, lòng nhân hậu và ý chí kiên cường của bậc minh quân thuở trước. Nếu bạn đang tìm một điểm đến vừa lắng đọng tâm hồn, vừa đậm dấu ấn lịch sử, hãy lên kế hoạch khám phá đền Vua Lê Đại Hành ngay hôm nay để cảm nhận trọn vẹn vẻ đẹp cổ kính của vùng cố đô Hoa Lư.
