1. Vọc Long Tửu là gì? Hành trình hơn 700 năm trở thành di sản Hà Nam cũ (tỉnh Ninh Bình)
Những dòng sông thuở trước từng in dấu thuyền buôn tấp nập, vang vọng tiếng cười nói rộn rã của thương nhân tứ phương khi dừng chân ở bến Vọc. Trong hành trang họ mang theo, ngoài gạo thơm và lụa là còn có những chum rượu Vọc Long Tửu, món quà độc đáo chỉ vùng đất này mới làm nên.
1.1. Lịch sử hình thành và truyền thuyết làng Vọc
Nghề nấu rượu tại làng Vọc bắt nguồn từ thế kỷ XIII, gắn liền với dòng Ninh Giang êm đềm, hiền hòa. Vị trí đắc địa này từng là nơi thuyền vua và thương lái thường xuyên dừng chân để trao đổi hàng hóa, trong đó có cả gạo và rượu quý hiếm. Tương truyền kể rằng, có lần vua ghé thuyền qua đây, được thưởng thức rượu của dân làng, đã hết lời khen ngợi bởi hương thơm quyến rũ và vị đậm đà khó quên của Vọc Long Tửu.
Từ thời điểm đó, nghề nấu rượu đã trở thành hồn cốt của làng Vọc với câu nói quen thuộc: "Nhà nhà, người người nấu rượu". Mỗi gia đình đều có những bí quyết riêng được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác, tạo nên một cộng đồng nghệ nhân tự hào với nghề tổ tiên để lại. Người làng tự tay làm men, tự nấu, tự bán, hình thành nên một làng nghề truyền thống độc đáo, hiếm nơi nào có được.
1.2. Vì sao Vọc Long Tửu được xem là biểu tượng của Hà Nam
Vọc Long Tửu không chỉ là một loại rượu truyền thống mà còn mang trong mình giá trị kinh tế và văn hóa sâu sắc. Theo số liệu từ UBND xã Vũ Bản, mỗi năm nghề nấu rượu đem lại nguồn thu 22 – 25 tỷ đồng, góp phần xóa đói giảm nghèo, cải thiện đời sống và phát triển hạ tầng cho địa phương.
Thương hiệu Vọc Long Tửu nhiều lần được vinh danh tại các hội chợ, triển lãm cấp quốc gia, khẳng định vị thế của một trong những làng nghề nấu rượu nổi tiếng nhất cả nước. Rượu không chỉ vượt ra khỏi ranh giới địa phương mà còn trở thành niềm tự hào của người dân, được nhắc đến trong thơ văn và là động lực để cộng đồng gìn giữ nét văn hóa truyền thống.
Vọc Long Tửu vinh dự được vinh danh tại các hội chợ, triển lãm quốc gia. (Nguồn: Sưu tầm)
Sức lan tỏa của Vọc Long Tửu còn hiện rõ trong đời sống thường nhật khi trở thành món quà không thể thiếu trong dịp lễ tết, cưới hỏi. Mỗi chai rượu không chỉ mang theo hương vị nồng nàn mà còn chứa đựng câu chuyện văn hóa của cả một vùng đất, kết nối quá khứ với hiện tại.
2. Quy trình sản xuất Vọc Long Tửu 2025: Bí quyết "men thảo dược" độc quyền
Bước vào những ngôi nhà nấu rượu tại làng Vọc, du khách sẽ ngỡ ngàng trước quy trình sản xuất tỉ mỉ đến từng chi tiết. Mỗi công đoạn đều được thực hiện hoàn toàn bằng tay, từ khâu chọn nguyên liệu đến khi thành phẩm được ủ dưới lòng đất. Đây chính là lý do Vọc Long Tửu có hương vị độc nhất vô nhị mà không nơi nào có thể sao chép.
2.1. Nguyên liệu và bí ẩn men 36 vị thuốc bắc
Ngay từ khâu chọn nguyên liệu, người làng Vọc đã đặt trọn sự tinh tế, tỉ mỉ vào trong. Họ chỉ sử dụng nếp cái hoa vàng và nếp cẩm chất lượng nhất vùng, hạt mẩy, chắc, còn nguyên lớp vỏ lụa để giữ trọn hương thơm và dưỡng chất. Chính sự khắt khe trong việc chọn nếp đã tạo nền tảng vững chắc cho hương vị đặc biệt của Vọc Long Tửu.
Men để làm rượu được chọn từ 16 đến 36 vị thuốc bắc có nhiều đặc tính cay, nóng. Men chuẩn khi mở ra có hương thơm, màu men trắng, sau một ngày sẽ chuyển sang màu hành vàng, có vân lăn tăn, nhẹ và tơi xốp.
Men được sử dụng nấu rượu Vọc được chọn từ 36 vị thuốc Bắc. (Nguồn: VnExpress)
Mỗi gia đình có thể gia giảm tỷ lệ riêng, nhưng tất cả đều tuân theo nguyên tắc chung: phối hợp tinh tế các vị thuốc để tạo nên thứ rượu cân bằng, hài hòa và vẫn giữ trọn hương vị truyền thống. Chính sự kế thừa và biến tấu ấy đã góp phần tạo nên bản sắc riêng cho Vọc Long Tửu.
2.2. Công đoạn nấu, ủ hạ thổ và lưu trữ rượu
Quy trình nấu Vọc Long Tửu bắt đầu từ khâu chọn nước giếng khơi. Nguồn nước được sử dụng để nấu rượu phải là nước giếng khơi trong vắt, ngọt mát và có độ pH phù hợp để men hoạt động tốt nhất, tạo tiền đề cho hương vị rượu thơm ngon, tinh khiết.
Gạo nếp sau khi nấu chín được làm nguội đến nhiệt độ vừa phải rồi trộn đều với men theo tỷ lệ chuẩn. Hỗn hợp này được ủ kín trong chum sành hoặc thùng gỗ từ 2 - 3 ngày để men phát huy hết hương vị. Sau khi ủ đủ thời gian, hỗn hợp sẽ được đưa vào chưng cất bằng nồi đồng truyền thống. Cách chưng cất này giúp giữ trọn tinh chất của gạo nếp và men thuốc bắc tạo nên dòng rượu trong vắt, hương nồng nhưng vẫn êm dịu, cay nhẹ nhưng không bỏng rát. Rượu sau đó được để nguội tự nhiên rồi rót vào vò gốm hoặc nậm sành chất lượng cao.
Các vò rượu được đem hạ thổ hoặc ngâm dưới ao từ 3 đến 5 năm. Càng để lâu, Vọc Long Tửu càng êm dịu, dậy hương và có vị ngọt đọng lại ở hậu vị. Đặc biệt, người làng Vọc tuyệt đối không dùng nhựa để chứa rượu, bởi họ tin rằng chỉ có gốm sành mới gìn giữ được hương vị tinh khiết và sự an toàn cho sức khỏe.
2.3. Vì sao dù cùng công thức, rượu Vọc Long Tửu vẫn "không thể sao chép"
Nhiều nơi đã thử học theo công thức và quy trình của Vọc Long Tửu, nhưng chưa ở đâu có thể tạo ra hương vị tương tự. Bí mật đầu tiên nằm ở nguồn nước ngầm đặc biệt của làng Vọc, thứ nước trong vắt, giàu khoáng chất hiếm có mà không vùng đất nào khác sở hữu.
Bí quyết thứ hai chính là thổ nhưỡng và khí hậu. Vị trí địa lý thuận lợi, cùng độ ẩm và nhiệt độ ổn định quanh năm đã tạo điều kiện lý tưởng cho quá trình lên men tự nhiên, hình thành nên “chất rượu độc bản” không thể sao chép.
Cuối cùng, quan trọng nhất vẫn là yếu tố con người và cái tâm với nghề. Người làng Vọc xem nấu rượu không chỉ là kế sinh nhai mà còn là niềm tự hào, là danh dự của cả cộng đồng. Họ giữ vững truyền thống thủ công, cẩn trọng trong từng công đoạn và không chạy theo lối làm công nghiệp. Chính sự trân trọng và tận tụy ấy đã làm nên sự khác biệt của Vọc Long Tửu, một hương vị chỉ có thể tìm thấy ở làng Vọc mà thôi.
3. Cách thưởng thức và hương vị đặc trưng của Vọc Long Tửu
Khi nâng ly Vọc Long Tửu dưới ánh sáng, thứ rượu vàng óng trong trẻo như mật ong khiến người ta phải dừng lại một thoáng để chiêm ngưỡng. Chỉ cần mở nắp chai, hương thơm dịu dàng đã khẽ bay lên, thoang thoảng nhưng đủ quyến luyến, không hề gắt mà lại tinh tế, giống như cái bắt tay ấm áp của người Hà Nam gửi đến những vị khách phương xa.
Khi thưởng thức Vọc Long Tửu, bạn sẽ cảm nhận được sự biến chuyển tinh tế trong từng tầng vị. Ban đầu là cái cay nồng ấm áp lan nhanh nơi đầu lưỡi, rồi chậm rãi nhường chỗ cho hậu vị ngọt thanh, dịu dàng và dễ chịu. Khác với nhiều loại rượu khác, Vọc Long Tửu không hề để lại dư vị đắng gắt hay cảm giác nặng đầu, mà ngược lại, mang đến sự êm ái, ấm nóng lan khắp cơ thể, khiến người uống càng thêm lưu luyến.
Rượu được ủ càng lâu năm, vị càng trở nên tròn đầy và sâu lắng, để lại độ ngọt hậu vị tự nhiên rất đặc trưng. Bởi vậy, Vọc Long Tửu không chỉ xuất hiện trong những bữa tiệc sum vầy, lễ nghi cưới hỏi mà còn được dùng để ngâm cùng thảo dược, hoa quả, tạo thành những loại rượu thuốc quý theo y học dân gian. Với người dân Hà Nam cũ, đây là thức uống gắn với truyền thống, vừa nâng tầm ẩm thực, vừa mang giá trị chăm sóc sức khỏe.
4. Danh tiếng và thành tựu của Vọc Long Tửu trong năm 2025
Vọc Long Tửu không còn chỉ là niềm tự hào địa phương mà đã vươn xa trở thành thương hiệu rượu truyền thống được săn đón trên toàn quốc. Sự công nhận này đến từ chất lượng vượt trội và những nỗ lực không ngừng của cộng đồng nghệ nhân trong việc giữ gìn và phát triển sản phẩm.
4.1. Các giải thưởng và chứng nhận chất lượng
Tính đến 2025, Vọc Long Tửu đã nhiều lần được vinh danh tại các hội chợ đặc sản Việt Nam và đạt được nhiều giải thưởng danh giá. Không chỉ dừng lại trong nước, khi góp mặt tại các triển lãm quốc tế, loại rượu truyền thống này còn gây ấn tượng mạnh bởi hương vị đặc trưng cùng thiết kế bao bì mang đậm dấu ấn văn hóa Việt.
Các tổ chức kiểm định uy tín cũng đã cấp chứng nhận về độ an toàn và tiêu chuẩn vệ sinh thực phẩm cho sản phẩm. Đặc biệt, Vọc Long Tửu còn được các hiệp hội nghề nghiệp và tổ chức du lịch công nhận là sản phẩm truyền thống tiêu biểu, góp phần quảng bá bản sắc ẩm thực Việt Nam đến với bạn bè năm châu.
4.2. Vọc Long Tửu trên thị trường Việt Nam và quốc tế
Ngày nay, thị trường tiêu thụ Vọc Long Tửu đã phủ sóng rộng khắp các tỉnh thành lớn như Hà Nội, TP.HCM, Hải Phòng, Đà Nẵng. Không chỉ được ưa chuộng làm quà biếu sang trọng, phục vụ tiếp khách cao cấp, sản phẩm còn hiện diện trong các siêu thị và cửa hàng đặc sản uy tín.
Vọc Long Tửu phủ sóng rộng khắp các tỉnh thành trên cả nước. (Nguồn: Sưu tầm)
Đặc biệt, dấu ấn của Vọc Long Tửu đã vượt ra khỏi biên giới quốc gia. Tại Nhật Bản, Đức, Pháp hay Nga, những người Việt xa quê vẫn thường gửi tặng loại rượu này cho bạn bè quốc tế như một cách giới thiệu hương vị quê hương. Những câu chuyện về ly rượu quê giúp kết nối người xa xứ với cội nguồn càng làm tăng thêm động lực để các nghệ nhân tiếp tục gìn giữ và phát triển sản phẩm. Hơn cả một thức uống, Vọc Long Tửu đã trở thành cầu nối văn hóa, mang trong mình “bản sắc Hà Nam đi khắp bốn phương”, góp phần lan tỏa giá trị truyền thống Việt Nam đến bạn bè năm châu.
5. Tham quan làng Vọc và tìm hiểu nghề rượu truyền thống
Hành trình khám phá Vọc Long Tửu sẽ trở nên trọn vẹn khi du khách đặt chân đến chính làng Vọc để tận mắt chứng kiến quy trình sản xuất và thưởng thức hương vị rượu nguyên bản. Đây không chỉ là chuyến du lịch, tham quan thông thường mà còn là cơ hội hiếm có để hòa mình vào không gian văn hóa truyền thống đậm chất Việt Nam.
Khi ghé thăm làng Vọc, du khách không chỉ được chiêm ngưỡng không khí nhộn nhịp của một làng nghề lâu đời mà còn có cơ hội trực tiếp trải nghiệm quy trình làm nên Vọc Long Tửu. Từ khâu chọn từng hạt gạo nếp thơm dẻo, ủ men theo công thức gia truyền cho đến chưng cất và đóng chai, tất cả đều được các nghệ nhân tận tình hướng dẫn. Mỗi thao tác, mỗi câu chuyện họ kể đều chứa đựng niềm tự hào và tâm huyết, giúp du khách cảm nhận trọn vẹn giá trị truyền thống được gìn giữ qua bao thế hệ.
Tham quan và tìm hiểu quy trình nấu rượu của người dân làng Vọc. (Nguồn: Sưu tầm)
Điểm đặc biệt nhất trong hành trình khám phá làng Vọc chính là khoảnh khắc du khách được nâng chén Vọc Long Tửu nguyên chất ngay tại nơi nó ra đời. Hương vị mộc mạc, đậm đà ấy như đưa người thưởng thức chạm đến “linh hồn” của sản phẩm. Không chỉ dừng lại ở trải nghiệm ẩm thực, du khách còn có cơ hội trò chuyện cùng những gia đình làm nghề lâu đời, lắng nghe những câu chuyện gắn với lịch sử làng nghề và khám phá sâu hơn nét đẹp văn hóa ẩm thực đặc trưng của vùng đất Hà Nam cũ.
Sau khi ghé thăm làng Vọc và thưởng thức Vọc Long Tửu, du khách có thể kết hợp hành trình tham quan những điểm đến nổi bật khác của Hà Nam cũ. Chẳng hạn, dừng chân tại đền Trần Thương, nơi gắn liền với công cuộc tích trữ lương thảo của Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn. Hay tìm về chốn thanh tịnh tại chùa Tam Chúc, ngôi chùa được mệnh danh là lớn nhất thế giới với cảnh quan sơn thủy hữu tình. Nếu yêu thích không khí sôi động, hiện đại, bạn có thể lựa chọn vui chơi, giải trí tại Sun World Ha Nam, tổ hợp du lịch hấp dẫn dành cho mọi lứa tuổi. Sự kết hợp này chắc chắn sẽ mang đến cho du khách một chuyến đi trọn vẹn, vừa đậm chất văn hóa, tâm linh, vừa đầy ắp niềm vui và trải nghiệm.
Vọc Long Tửu hội tụ tinh hoa lịch sử bảy thế kỷ, bí quyết gia truyền độc đáo và giá trị văn hóa - kinh tế sâu sắc, xứng đáng là niềm tự hào của truyền thống Việt Nam. Hãy một lần đến làng Vọc, lưu lại những trải nghiệm đáng nhớ và chia sẻ cảm nhận cùng cộng đồng yêu ẩm thực Việt để cùng gìn giữ di sản quý báu này!